Moneda de cobre

En nu noemen ze je een stuiver omdat je oud en verdrietig bent, je bent weinig meer waard.

Prachtige tango, deze Moneda de cobre, oftwel “Koperen muntstuk”, “Koperen cent” of “Koperen stuiver”. De tekst handelt over een vrouw van gemengde afkomst, met een blanke vader en een zwarte moeder, die in armoede opgroeit in de modder van de achterbuurten. Op haar twintigste schittert ze als ster in het caberet. In de tangotekst is het evenwel twintig jaar later en is haar ster gedoofd: haar ouders is ze kwijt, ze is oud en verdrietig. “Koperen stuiver”, zo wordt ze genoemd, omdat ze niets meer waard is.

Dit juweeltje van een lied van Horacio Sanguinetti is een van de weinige tango’s die ras als thema heeft. Zijn andere favoriete thema’s waren de zee (Tristeza marina) en Parijs (Ivón). Zoals in veel milonga-candombes, die met de muziek zinspelen op een raciale herkomst, is het onderwerp hier een mulatta, wiens ouders uit het lied verdwijnen zodra ze genoemd worden. In feite lijkt alles te verdwijnen, zoals in veel tango’s uit de jaren ’40, en de overheersende stemming is nostalgie. De tango Moneda de cobre lijkt op een amalgaam van verscheidene vrouwen in de tango. We krijgen een glimp te zien van haar voorbije leven op het podium, maar in het heden is ze bezitloos en wortelloos. Toch is haar creatie ongetwijfeld, op zijn minst gedeeltelijk, geïnspireerd door de legendarische vedette en danseres Josephine Baker, de beroemdste ster van de Folies Bergère in Parijs. Bron: http://tangodc.com/lyrics/2022/6/8/moneda-de-cobre

Volledige vertaling
Nummer 

No te apures, cara blanca

En tussen neut en neut herinner ik me haar meer en meer.

Haast je niet, witkopje, zo luidt de titel van de prachtige tango No te apures cara blanca. De tekst is er een van berusting gedrenkt in alcohol. De hoofdpersoon spreekt zijn paard toe dat een witte bles heeft, vandaar het witkopje (“Carablanca”). Het paard hoeft zich niet te haasten, want er is niemand die op zijn baasje wacht. De voerman toont zich eenzaam en verlaten, een mislukkeling in de liefde die zijn toevlucht zoekt in de drank. Nochtans blijft hij dromen van de oorspronkelijke ontmoeting, van de kortstondige vreugde van het gelukkig zijn.

Volledige vertaling

Baldosa floja

Net zoals een losse stoeptegel die plonst wanneer iemand zijn voet erop zet.

Losse stoeptegel, dat is de Nederlandse vertaling van de milonga getiteld “Baldosa floja”. In het lied vergelijkt de tekstschrijver zich met een losse stoeptegel die onder plonst zodra iemand zijn voet erop zet. En zoals de stoeptegel onder plonst, zo gaat de tekstdichter ten onder aan de liefde. Hij is iemand die zich niet wil binden, hij verzet zich tegen elke vorm van huwelijkstrouw. Hij reist de wereld rond, danst, wordt verliefd en reist verder. Hij weet dat hij dansend zal sterven, net zoals een losse stoeptegel die onder plonst als iemand zijn voet erop zet.

Volledige vertaling
Nummer 

Uno

Als ik degene kon vergeten die mijn hart ooit vernietigde en van je kon houden, dan zou ik je hoop omarmen om te huilen om je liefde.

Dramatisch lied, deze tango getiteld Uno. Afgaande op de romantische melodie zou een niet-Spaans sprekende persoon kunnen denken dat die “Uno” over een bijzonder iemand gaat, een geliefde of beminde persoon. Maar de “Uno” uit de titel betekent in deze context “men” en slaat op de eerste persoon enkelvoud, op de tekstdichter zelf. “Vol hoop zoekt men het pad dat dromen de verlangens beloven“, zo luidt de eerste regel. Die “men”, dat is dus de dichter zelf. Het eerste couplet meldt dat onze hoofdpersoon bedrogen is door het leven, door de liefde: zijn hart is koud en leeg. In het tweede couplet blijkt er een nieuwe liefde in het spel te zijn, maar die komt jammerlijk te laat: de hoofdpersooon is geestelijk al gestorven. Het derde en laatste couplet beschrijft het gezamenlijke verdriet, dat deze nieuwe liefde ten dode is opgeschreven.

De geschiedenis van deze tango “Uno” wordt verhaald op internetradio Tukma, in een uitzending van Matiás Ángeles (zie de link hieronder). Het verhaal is bijna te lang om weer te geven, maar in het kort komt het erop neer dat in 1940 de 21-jarige pianist Mariano Mores deze compositie voorlegde aan de beroemde tekstdichter Enrique Santos Discepolo. Discepolo liet de muziek drie jaar liggen, totdat hij, heel onverwacht, de tekst van “Si tuviera el corazón” voorlegde aan de componist. Mores dacht dat de tekst veel te lang was voor een tango, maar Fransisco Canaro overtuigde Mores ervan dat dit nummer hitpotentie had. Het nummer werd inderdaad snel een succes en werd door het enthousiaste publiek “Uno” gedoopt. Vier jaar later, in 1947 ging Discepolo op radio Belgrano in op de achtergronden van dit lied. In een van zijn radiouitzendingen uit de serie “Como nacieron mis canciones” legde Discepolo uit dat hij in 1943 in een diepe existentiële crisis verkeerde, een midlife-crisis die ging over ouder worden. Tien dagen duurde die crisis, tien dagen waarop Discepolo zich helemaal van de wereld afsloot en waarin de tekst van de tango “Uno” geconcipiëerd werd. Bron: https://www.youtube.com/watch?v=fIovo7ZJDzk

De tango “Uno” werd na publicatie snel een hit. De eerste die het in 1943 opnam was Tania, de geliefde van Enrique Santos Discepolo. Daarna volgden, ook in 1943, opnamen van Libertad Lamarque, van Francisco Canaro met Carlos Roldán, van Anibal Troilo met Alberto Marino en van Juan D’Arienzo met Hector Mauré. Later werd het opgenomen door onder andere Julio Sosa (1957) en Roberto Goyeneche (1968). Maar daar bleef het niet bij, ook internationaal werd het nummer een hit: “Uno” werd uitgevoerd door wereldsterren als Placido Domingo (1981) en Julio Iglesias (1992). Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Uno_(Enrique_Santos_Disc%C3%A9polo_and_Mariano_Mores_song)

Volledige vertaling
Nummer 

Remembranza

Hoe triest is het, na zoveel liefde, het geluk te herinneren dat voorbijging.

Melodramatisch en romantisch liefdesverdrietlied uit 1934, dit Remembranza (soms ook Remembranzas genoemd). Het lied gaat over de zoete herinnering aan een voorbije liefde. De teneur is er een van wanhoop, dat de geliefde vertrokken is, ver weg. Maar het lied spreekt ook van hoop, dat die illusoire liefde ooit weer mag terugkeren.

De lichtelijk gezwollen muziek van de tango Remembranza werd gecomponeerd door Mario Melfi, bandoneonista, orkestleider en componist. De Argentijnse Melfi vertrok in 1923 van Buenos Aires naar Parijs om nooit meer terug te keren. Hij trad in Europa op met het orkest van Bachicha en ook onder eigen naam, in onder andere Frankrijk, Zwitserland, Italië en Spanje. Melfi was bevriend met Carlos Gardel, net als de tekstschrijver van Remembranza, Mario Battistella. Remembranza werd in 1934 door beide Mario’s geschreven in Parijs en is dus eigenlijk, net als Poema (ook een compositie van Melfi), geen Argentijnse maar een Europese tango. De tekst van Battistella blinkt ook niet uit in diepgang. De tango Remembranza werd evenwel een groot succes, vooral in de uitvoering van het orkest van Osvaldo Pugliese met Jorge Maciel.

Volledige vertaling
Nummer 

Pequeña

Met de vleugels van jouw fantasie zul jij de vreugde van mijn eenzaamheid zijn.

Pequeña is de titel van een fijne tangowals. In vertaling betekent dit “Kleintje”. Dat kleintje is blijkens de tekst een jeugdliefde van de tekstdichter. De dichter roept een geheime plek op, een nachtelijk liefdesnestje van dons in de natuur, dichtbij de rivier. Daar ziet hij haar weer voor zich, met glanzende ogen, met rusteloze handen en een fantasievolle geest. In zijn dromen roept de tekstschrijver dit beeld op, in zijn dromen wacht hij op haar, zijn “kleintje”.

De muziek van deze wals is van Osmar Maderna, de tekst van Homero Expósito. Volgens zijn broer, de pianist Virgilio Expósito, werd Homero zijn hele leven achtervolgd door een gefnuikte jeugdliefde. Homero groeide op in de Argentijnse stad Zárate. Zijn achternaam Expósito betekent “Vondeling”; het is de door Homero’s vader aangenomen naam, die wees was. Al op jonge leeftijd maakte Homero, samen met zijn broer deel uit van een orkest. In 1938 componeeerde hij samen met zijn broer zijn eerste tango getiteld Rodando, gezongen door Libertad Lamarque. In 1945 verhuisde hij naar Buenos Aires. Naast zijn werk als auteur, zette hij zich in voor de Argentijnse Buma/Stemra, de organisatie van Argentijnse muzikanten SADAIC, waarvan hij jarenlang penningmeester was. Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Homero_Exp%C3%B3sito

Volledige vertaling
Nummer 

Como se muere de amor

En in zijn blik, sereen en zuiver, ligt een bitter boekwerk en een liefdesroman besloten.

De tango Como se muere de amor is een aangrijpende ballade over de pijn en het verdriet van onbeantwoorde of verloren liefde. “Hoe men uit liefde sterft”, zo luidt de titel in Nederlandse vertaling. De zeer schetsmatige tekst neemt ons mee naar een intieme en melancholische scène waar een verliefde man in bed ligt, omgeven door een sfeer van eenzaamheid en wanhoop. Een tuin en een witte bloem in het raam symboliseren de schoonheid en kwetsbaarheid van het leven. Een viool speelt, het zachte, melancholische geluid ervan lijkt te reageren op de pijn van de liefdespatient. Op mysterieuze wijze arriveert een vrouw. Zij kust de zieke man op het voorhoofd. De tekst beschrijft hoe alle aanwezigen stil vallen bij deze scène, hetgeen de intensiteit van het moment en de impact van de liefde op hun leven onderstreept. De herhaling van de zinsnede “En in hun blik, een bitter boekwerk en een liefdesroman” versterkt het idee dat liefde zowel een bron van vreugde als van lijden kan zijn. Bron: https://www.letras.com/floreal-ruiz/como-se-muere-de-amor/significado.html

De mogelijk bekendste uitvoering van Come se muere de amor, die van het orkest van Alfredo De Angelis met zanger Floreal Ruiz, begint met een zogenaamde glosa, een gesproken, gedragen inleiding door iemand anders dan de zanger. Dat stukje gesproken proza aan het begin van sommige tango’s wordt een ‘glosa tanguera’ of ’tango glosa’ wordt genoemd. Een ‘glosa’ is een vorm uit de vroege Renaissance, ontwikkeld door dichters van het Spaanse hof in de 14e en 15e eeuw. In een glosa wordt hulde gebracht aan een andere dichter. Met betrekking tot de tango worden deze glosas gebruikt als een kort commentaar op de tango die volgt. Deze werden niet voorgedragen door de zanger, maar door een andere artiest (een glosador). Glosas waren met name heel gebruikelijk op de radio in de Gouden Jaren van de tango (1935-1955). Bron: https://tangosuraustralia.com/glosas-tangueras-tango-glosas/

Volledige vertaling

Por la vuelta

De geschiedenis herhaalt zich weer, dezelfde liefde… dezelfde regen… dezelfde, dezelfde gekke gretigheid.

Droevig, gevoelig liefdesverhaal, deze tango met de titel Por la vuelta, oftewel “Op de terugkeer”. Het is een soort ontmoeting en afscheid ineen. Twee geliefden zien elkaar weer na een tussenpoos van een jaar. Ze gingen uit elkaar zonder gedoe, zonder huilen, gewoon een “intelligent tot ziens”. Na een jaar zien ze elkaar dus weer, onder dezelfde omstandigheden: een donkere nacht, regen, een glas champagne. Ze klinken “op de terugkeer”. Blijf voor altijd, vraagt de geliefde met een onderdrukte snik. Dan wordt het refrein herhaald: “De geschiedenis herhaalt zich weer, we gingen uit elkaar zonder te huilen… Geen scène, geen pijn… Het was gewoon een intelligent “Tot ziens” van ons beiden.”

Volledige vertaling
Nummer 

Mozo guapo

Branieschopper uit de buitenwijken met zijn weergaloze uiterlijk, een dominante sigaret aait zijn lippen, zijn kin omhoog.

Wéér een milonga die teruggrijpt op het roemruchte verleden van de Argentijnse negentiende eeuw. Mozo guapo, zo luidt de titel. Die titel heeft nogal wat (bij)betekenissen. Je kunt die lezen als “Knappe jongen”, maar ook als “Opschepper” of “Branieschopper”. De tekst gaat over een stoere vent uit de arrabal, de buitenwijken van Buenos Aires. Hij ziet er goed uit, knap en stoer. Zelfverzekerd is hij, gevaarlijk met het mes, maar met de meisjes een mooiprater. Een branie, dus, een opschepper, een snoever. Het laatste, meestal niet-gezongen couplet speelt in het duister: er is sprake van een confrontatie, een kus en een trilling in de ziel van de lokale buurtbaas. Misschien een gevecht? Een strijd om een meisje?

Volledige vertaling
Nummer 

Por qué la quise tanto

Meedogenloze schaduwen vragen me tevergeefs waarom ik nog steeds op haar wacht.

Dramatisch liefdesverdriet spreekt uit deze tango Por qué la quise tanto, oftwel “Waarom ik zo van haar hield”. In de tekst hoort de dichter verre acordeons janken. De instrumenten stellen hem de vraag: waarom hij huilt, waarom hij nog steeds zingt, waarom hij haar niet vervloekt, waarom hij zoveel van haar hield? Zijn antwoord volgt in het couplet daarna. Zij, de geliefde, was zijn hele leven, kleurde zijn hele bestaan in. Helaas is de geliefde vertrokken, maar in de geest van de dichter is zij nog steeds aanwezig, want ooit, ooit – en daar houdt hij zich aan vast – was ze van hem.

Volledige vertaling

Frente al mar

Ik vraag je of de misdaad misschien was te geven, altijd geven, zonder om meer dan liefde te vragen.

Mariano Mores’ nummer Frente al mar (“Aan zee”) is een aangrijpende tango, een ballad die spreekt over de pijn van een afscheid tegen de achtergrond van de zee en de aanwezigheid van een hogere macht. De tekst brengt een diep gevoel van verlies en verwarring over. De stem van de verteller “is doordrenkt van nacht en verdriet”. God en de zee zijn getuigen van dit moment van intens persoonlijk verdriet en de zoektocht naar antwoorden. De verteller pleit voor begrip en bevraagt ​​het waarom van deze straf. Er heerst een gevoel van onrechtvaardigheid, aangezien de enige gepleegde “misdaad” het onvoorwaardelijk geven van liefde was, zonder er iets voor terug te vragen. Aan het eind van het lied is de enige zekerheid die de verteller heeft dat de geliefde vertrekt. De wind lijkt dit vertrek te echoën en roept wreed: “Nooit meer”. Bron: https://www.lyricslayers.com/mariano-mores/frente-al-mar/

Volledige vertaling
Nummer 

La serenata de ayer

De hoop van de zanger bloeide op toen hij zag dat de glimlach van de porteñita een oneindige belofte van liefde was.

Treurig lied, deze tangowals getiteld La serenata de ayer, oftewel “De serenade van eertijds”. De tekst verhaalt van een volkzanger die zich verplaatst met een auto vol gitaren en violen. Deze troubadour ontdekt een vijftienjarige schoonheid voor wie hij valt. Hij zingt haar toe op haar balkon. Bij het maanlicht vraagt of zij hem lief kan hebben. Maar helaas, ondanks een glimlach waarop de volkszanger al zijn hoop zet, volgt er geen romance. De serenade verstomt, de auto rijdt niet meer en de balkons in de buurt blijven gesloten.

Volledige vertaling

Besos brujos

Laat me gaan, ik vraag het jouw geweten, ik kan niet van je houden. Wat is jouw leven naast het mijne? Hel en leegte, jouw liefde zonder de mijne.

Besos brujos, zo luidt de titel van deze tango, oftewel: “Behekste kussen”. De kussen waar het om gaat worden uitgewisseld tussen twee personen waarvan de ene verliefd is, maar de ander in het geheel niet. Die ander is in de tekst aan het woord en lijdt: “Laat me gaan, ik wil niet dat je me aanraakt! Je handen doen me pijn, ze doen me pijn en ze verbranden me.” Gek genoeg heeft de niet-verliefde persoon wel meegewerkt aan het creëren van de verwarring, heeft de kussen een tijdje toegestaan: “Ik wil niet dat mijn vervloekte mond meer wanhoop brengt in mijn ziel… in mijn leven…” Uiteindelijk is het genoeg, de eenzijdige liefde moet stoppen: “Wat is jouw leven naast mij? Hel en leegte, jouw liefde zonder de mijne.”

Besos brujos is ook de titel van een Argentijnse muziekfilm uit 1937, geregisseerd en geschreven door José A. Ferreyra, gebaseerd op een verhaal van Enrique García Velloso, met in de hoofdrollen Libertad Lamarque en Floren Delbene. De film vertelt het verhaal van een zangeres die vervreemd is van haar verloofde en door een bewonderaar wordt ontvoerd naar een hutje in het achterland. García Velloso’s verhaal werd reeds in 1922 gepubliceerd. De auteur was het alleen niet eens met de verfilming. In een openbare brief gepubliceerd op de dag voorafgaand aan de filmpremière, wees Garcia Velloso de film af met de opmerking dat deze “artistiek en literair gezien de samenhang van de actie en de plot en de dialogen verdraait”. Bron: https://es.wikipedia.org/wiki/Besos_brujos

Volledige vertaling
Nummer 

Gitana rusa

Droevige zigeunerin, je zult nog verdrietiger zijn als je weet dat jouw zigeuner zich op een nacht in de Don heeft geworpen.

Een tango met een orientaals tintje, dat is deze Gitana rusa. De Russische zigeunerin uit de titel lijdt aan een ondraaglijk liefdesverdriet. Ze is haar man kwijt. Haar ogen zijn zwart van verdriet, vele witte zakdoeken heeft ze volgehuild. Het lot is wreed: haar man zal ze niet vinden in de tavernes of op de steppes want hij heeft zich in de rivier de Don geworpen. Balalaika’s bezingen haar verdriet, de kozakken haar eenzaamheid en zij, de Russische zigeurin, heeft de liefde opgegeven.

De populaire, orientaals klinkende tango Gitana rusa stamt uit 1942. Deze tangohit was gebaseerd op de tango Your eyes. Deze werd twee jaar daarvoor, in 1940, geschreven door de joodse violist Saverio Sadán, afkomstig uit de Oekraïne. Tango was populair in Oekraïne tussen de twee wereldoorlogen in. Maar ook in de rest van Europa was tango niet weg te denken uit het muziekleven. Belangrijk onderdeel daarvan waren de joodse muzikanten.

De joodse violist Severio Sadán kwam uit Umañ (Oekraïne) en was leraar aan de lokale muziekschool. Zijn vrouw scheidde van hem een paar maanden na de geboorte van hun zoon Demetrio. Zij hertrouwde met een Argentijnse diplomaat en reisde af naar Buenos Aires. Na de Russische revolutie en de daaropvolgende burgeroorlog werd de elfjarige zoon naar zijn moeder gestuurd, waarvoor hij, in zijn eentje, een eindeloze reis per trein en boot moest maken. In 1938 trouwde zoon Demetrio met zijn secretaresse, Celia Piva. Twee jaar later kreeg hij uit Oekraïne, als geschenk van zijn vader aan zijn onbekende schoondochter, een melodieuze Europese tango opgestuurd. Deze tango had vader Saverio gecomponeerd voor een Joods-Poolse lyrische zangeres met wie hij zou gaan trouwen. Een vriend van hem had een romantische tekst bij de muziek geschreven, getitleld Jouw ogen.

Blij met het mooie cadeau van zijn vader, gaf Demetrio het stuk aan de vader van een vriend van hem, de succesvolle Horacio Sanguinetti, schrijver van onder andere Nada, Tristeza marina en Ivón. Horacio vertrouwde de muziek toe aan Sánchez Gorio, die er een nieuwe tekst aan toevoegde, een echte smartlap, over een Russische zigeunerin die in de tavernes naar haar kozak zoekt. Het nummer werd uiteindelijk het grootste succes van het orkest van bandoneonist Juan Sánchez Gorio. Hij paste de noten minimaal aan en registreerde het als het zijne onder de naam Gitana rusa. Bron: https://mailchi.mp/25627e2bbe1f/nieuwsbrief-tango-argentino-amsterdam

Volledige vertaling
Nummer 

Estampa de varón

Maar er is iets dat hem uiteindelijk overheerst, twee stralende ogen die hem vrijmoedig aankijken en twee blozende lippen die hem niet laten denken.

De thematiek van de Argentijnse milonga grijpt vaak terug naar het roemruchte verleden van eind 19e eeuw, naar de tijd van stoere kerels, messengevechten en lik op stuk. Zo ook hier, in de milonga Estampa de varón, een beetje losjes vertaald als “Dijk van een kerel”. De tekst gaat over een ouderwetse, onverzettelijke bink uit de louche achterbuurten. Dapper en moedig is hij, zijn woord is wet. Wat hij niet kan waarmaken, belooft hij ook niet. Maar er is één ding wat hém overheerst, dat zijn twee stralende ogen en twee blozende lippen, want liefhebben, dat kan hij ook.

Volledige vertaling

Cotorrita de la suerte

Gelukspapegaai! Voorspelt je leven of dood. Wie beproeft zijn fortuin?

De tango Cotorrita de la suerte stamt uit 1927. De titel betekent “Gelukspapagaai” of “Geluksvoorspellende papagaai”. Dit slaat op de blijkbaar uit India overgewaaide praktijk om kleine papaaien, parkieten, de toekomst te laten voorspellen door deze vogels met hun snavel een kaart te laten trekken uit een stapel horoscoopkaarten. De tekst van deze tango draait om een fabrieksarbeidster. Ze moet veel hoesten, dodelijk ziek is ze. Dan komt een waarzegger langs met een geluksparkiet. Tegen haar zin doet de parkiet voor haar deze voorspelling: “Een vriend, een bruidegom, een lang leven…” Ze kan haar ogen niet geloven, zo blij is ze met deze belofte. En op de dag dat ze sterft, vraagt ze verdrietig aan haar moeder: “Is hij al gekomen?”

Waarzeggerij met parkieten is een vorm van astrologie die traditioneel beoefend wordt in de Indiase staten Tamil Nadu en Andhra Pradesh en door Indiase Singaporezen. Hierbij worden voornamelijk roze- en Alexandrijnse parkieten gebruikt die getraind zijn om Tarot-achtige waarzegkaarten op te rapen. Een papegaai-astroloog/waarzegger zit meestal onder een boom te roepen of langs de kant van de weg waar mensen samenkomen. Hij heeft een kooi waarin een of twee getrainde papegaaien zitten. De tarotkaarten liggen voor hem uitgespreid of opgestapeld. Het zijn er 27 die het Indiase kosmische systeem voorstellen. Elke kaart bevat de afbeelding van een Hindoeïstische godheid en sommige kaarten bevatten afbeeldingen van Boeddha of Maria met het kindje Jezus. Wanneer een klant voor de waarzegger gaat zitten, opent deze de kooi en laat de papegaai eruit. Hij instrueert de papegaai om een kaart voor de beschermheer uit te kiezen. De papegaai loopt naar de kaarten, pakt er een van de stapel met zijn snavel en geeft deze aan de astroloog. Daarna loopt hij terug in zijn kooi. De astroloog opent de kaart en vertelt aan de hand van de afbeelding wat de toekomst van de beschermheer is. Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Parrot_astrology. Zie ook dit illustratieve filmpje: https://www.theatlantic.com/video/index/481485/in-india-trained-parakeets-can-tell-your-future/

Volledige vertaling