De vrolijke kinderjaren zijn voorbijgegaan op weg naar de vergetelheid; zo ook de poppen.
De tango Marioneta gaat niet zozeer over een marionet, zoals de titel luidt, alswel over een poppenspel. De tekst haalt een jeugdherinnering op van de tekstdichter, die in zijn jeugd getuige was van een poppenspel. Het decor is een statig, koloniaal woonhuis met een bloemrijke patio. Voor de verzamelde kinderen treedt een poppenspeler op, met marionetten aan touwtjes. In het publiek zit een zeer spontaan en betrokken jong meisje dat volledig opgaat in het poppenspel. De dichter is danig onder de indruk van haar. Het meisje groeit op tot een knappe jongedame die het ene na het andere compliment krijgt. Ze verlaat haar huis, niemand weet met wie. Een aantal jaren later komt de dichter haar weer tegen, in een caberet waar ze één van de animeermeisjes is.
De tango Marioneta werd in 1928 gemaakt en gepresenteerd in één van de beroemde Max Glücksmann-competities, een publiekscompetitie voor tangonummers. Het lied werd in de tweede ronde uitgeschakeld. Armando Tagini was 22 jaar oud toen hij de tekst ervan schreef. Zijn vriend Guichandut zette de tekst op muziek. Samen schreven ze voor Carlos Gardel de tango’s Perfume de mujer (2e plaats in de 1927-competitie) en Misa de once (Gran Premio de Honor in de 1929-competitie). Tagini begon eigenlijk als zanger. Tegelijkertijd schreef hij zelf tango’s die gezongen en opgenomen zouden worden door de beroemde stemmen uit zijn tijd: Gardel, Corsini, Magaldi, Azucena Maizani, Mercedes Simone en anderen. Gardel nam uiteindelijk zeven van zijn creaties op.
Over de oorsprong van deze tekst vertelde Tagini dat hij samen met andere kinderen uit de wijk Balvanera de optredens bijwoonde die werden aangeboden door een poppenspeler op de patio van een oud huis aan de Agüerostraat 300 (toen nog Laprida geheten). Onder degenen die met spanning op het schouwspel wachtten, bevond zich een heel arm meisje van ongeveer zes jaar oud, dat in Tagini’s herinnering Maria heette. Staand op een houten kruk applaudisseerde, schreeuwde, lachte en sprong het meisje als geen ander opgewonden voor de personages die haar verbeelding aanwakkerden. Naarmate de tijd verstreek, werden de kinderen groter, de poppenspeler verdween en de patio was leeg. Het meisje – inmiddels een jongedame – verliet de buurt om nooit meer terug te keren en Tagini zag haar pas weer toen ze twintig jaar oud was: ze was danseres geworden in een nachtclub.
Deze prachtige tango was de eerste opname van Floreal Ruiz, zowel in het orkest van Alfredo de Angelis (1941) als in dat van Aníbal Troilo (1944). Ruiz zou het nummer nogmaals opnemen met de formatie van José Basso in 1963. Bron: http://tangosalbardo.blogspot.com/2023/04/marioneta.html
Marioneta
Tenía aquella casa no sé qué suave encanto
en la belleza humilde del patio colonial
cubierto en el verano por el florido manto
que hilaban las glicinas, la parra y el rosal…
¡Si me parece verte! La pollerita corta,
sobre un banco empinadas las puntas de tus pies,
los bucles despeinados y contemplando absorta
los títeres que hablaban, inglés, ruso y francés.
-¡Arriba, doña Rosa!…
¡Don Pánfilo, ligero!…
Y aquel titiritero
de voz aguardentosa
nos daba la función.
Tus ojos se extasiaban:
aquellas marionetas
saltaban y bailaban
prendiendo en tu alma inquieta
la cálida emoción…
Los años de la infancia risueña ya pasaron
camino del olvido; los títeres también.
Piropos y promesas tu oído acariciaron…
te fuiste de tu casa, no se supo con quién.
Allá entre bastidores, ridículo y mezquino,
claudica el decorado sencillo de tu hogar…
Y tu, en el proscenio de un frívolo destino,
¡sos frágil marioneta que baila sin cesar!
Marioneta (Marionet)
Wat een zachte charme had dat huis, met de nederige schoonheid van de koloniale binnenplaats, ’s zomers bedekt door een bloemenmantel geweven van blauwe regen, wijnstok en rozenstruik…
Ik zie je voor me! Je korte rokje, staand op je tenen op een bankje, je warrige krullen, aandachtig starend naar de Engels, Russisch en Frans sprekende poppen.
-Omhoog, Doña Rosa! ….
Don Pánfilo, snel! ….
En de poppenspeler
vertoonde je
met schorre stem zijn show.
Verrukt waren je ogen:
de poppen
sprongen en dansten,
ontbrandden in je rusteloze ziel
een opgewonden gevoel…
De vrolijke kinderjaren zijn voorbijgegaan op weg naar de vergetelheid; zo ook de poppen. Complimentjes en beloften streelden je oor…
Je verliet je huis, het was niet bekend met wie.
Backstage daar, belachelijk en kleinzielig,
maakt het eenvoudige decor van je huis plaats…
En jij, op het toneel van een frivool lot, bent een fragiele marionet die zonder ophouden danst!
Toelichting op de vertaling
Volgens de El Tango-website (zie de bronnen hieronder) was deze tango oorspronkelijk opgedragen aan “A la Srta. Celina A. Ruíz, cariñosamente”, een vrij precieze en warme omschrijving van het hoofdpersonage van Marioneta. Maar was de jongedame in kwestie nu aan lager wal geraakt of niet? De partituur van Marioneta draagt als ondertitel “La pobre muchacha del Royall”. De Royal Pigalle was een van de bekendere cabarets uit die tijd. De tangotekst van Tagini besluit ermee dat de jongedame een “fragiele marionet was die zonder ophouden danst”. Volgens de toelichting van de Tangos Al Bardo-blog was zij “una de las alternadoras del cabaret”: een van de entertainers van het cabaret (letterlijk: alternadora = dynamo, spanningsopwekker). De El Tango-website noemt haar een copera (van copa = glas) , een hostess die commissie ontvangt voor de drankjes die ze drinkt en die mannelijke klanten begeleidt in bars en cabarets, zangcafés en dergelijke. Dus blijkbaar toch een soort gezelschapsdame die mannelijke klanten het geld uit de zakken moet kloppen…
Bronnen
https://www.tangopoetryproject.com/translations/marioneta
https://tangowiki.org/wiki/Marioneta
http://tangosalbardo.blogspot.com/2023/04/marioneta.html
https://www.eltango.com.ar/letras/la-pobre-muchacha-del-royal/
