Tangowille

Het tangolied in muziek, tekst en dans

Tag: Carlos Gardel

Cotorrita de la suerte

Gelukspapegaai! Voorspelt je leven of dood. Wie beproeft zijn fortuin?

De tango Cotorrita de la suerte stamt uit 1927. De titel betekent “Gelukspapagaai” of “Geluksvoorspellende papagaai”. Dit slaat op de blijkbaar uit India overgewaaide praktijk om kleine papaaien, parkieten, de toekomst te laten voorspellen door deze vogels met hun snavel een kaart te laten trekken uit een stapel horoscoopkaarten. De tekst van deze tango draait om een fabrieksarbeidster. Ze moet veel hoesten, dodelijk ziek is ze. Dan komt een waarzegger langs met een geluksparkiet. Tegen haar zin doet de parkiet voor haar deze voorspelling: “Een vriend, een bruidegom, een lang leven…” Ze kan haar ogen niet geloven, zo blij is ze met deze belofte. En op de dag dat ze sterft, vraagt ze verdrietig aan haar moeder: “Is hij al gekomen?”

Waarzeggerij met parkieten is een vorm van astrologie die traditioneel beoefend wordt in de Indiase staten Tamil Nadu en Andhra Pradesh en door Indiase Singaporezen. Hierbij worden voornamelijk roze- en Alexandrijnse parkieten gebruikt die getraind zijn om Tarot-achtige waarzegkaarten op te rapen. Een papegaai-astroloog/waarzegger zit meestal onder een boom te roepen of langs de kant van de weg waar mensen samenkomen. Hij heeft een kooi waarin een of twee getrainde papegaaien zitten. De tarotkaarten liggen voor hem uitgespreid of opgestapeld. Het zijn er 27 die het Indiase kosmische systeem voorstellen. Elke kaart bevat de afbeelding van een Hindoeïstische godheid en sommige kaarten bevatten afbeeldingen van Boeddha of Maria met het kindje Jezus. Wanneer een klant voor de waarzegger gaat zitten, opent deze de kooi en laat de papegaai eruit. Hij instrueert de papegaai om een kaart voor de beschermheer uit te kiezen. De papegaai loopt naar de kaarten, pakt er een van de stapel met zijn snavel en geeft deze aan de astroloog. Daarna loopt hij terug in zijn kooi. De astroloog opent de kaart en vertelt aan de hand van de afbeelding wat de toekomst van de beschermheer is. Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Parrot_astrology. Zie ook dit illustratieve filmpje: https://www.theatlantic.com/video/index/481485/in-india-trained-parakeets-can-tell-your-future/

Volledige vertaling
Nummer 

Trago amargo

Wanneer de nacht de moerassen omhult en je, daar in de verte, de klokken hoort die oproepen tot gebed, leg dan een rouwlint op mijn gitaar.

De tango Trago amargo stamt uit 1925. De titel betekent “Bittere slok” of “Bittere dronk”. De hoofdpersoon uit de tekst is een gaucho die van het levenspad af is geraakt. Zijn dolk is hij kwijt, zijn deken ook. Hij keert terug naar zijn moedertje, die hem bij het haardvuur bittere thee brouwt: een mate, de bittere thee van de Argentijnen. Hij laat zich zijn gitaar aanreiken, waarvan de snaren met stof bedekt zijn. Die gitaar vormt een band met zijn voormalig geliefde die hem in de steek heeft gelaten. Hij is in- en inverdrietig. Hij wil alleen maar huilen en zich bedrinken. Zijn gitaar laat hij het liefst maar bedekken met een zwart rouwlint.

Volledige vertaling
Nummer 

Viejo smoking

Oude smoking uit de tijd toen ik ook een baas was. Zoveel jonge aanbidsters huilden op je revers!

Deze tango draagt de intrigerende titel Viejo smoking. In het Nederlands is dit: “Oude smoking”. De smoking is dus gewoon een kledingstuk. In de tekst bezingt de tekstdichter zijn treurige situatie. Hij zit min of meer aan de grond. De huurkamer die hij bewoont bevat alleen nog maar een bed, de rest van zijn eigendommen heeft hij al verpand. Eén ding wil hij niet naar het pandjeshuis brengen, dat is zijn oude smoking. Die smoking (smocking schrijven de Argentijnen) staat voor hem voor de herinneringen aan de glorieuze tijden toen hij nog een vrouwenveroveraar was, toen vele minnaressen letterlijk aan de revers van zijn smoking hingen. Een beroemde gigolo, dat was hij eens. Het lied eindigt in mineur. Hij dreigt van zijn smoking een hoofdkussen te maken en wil liggend in bed zichzelf laten kreperen.

Viejo smoking is ook de titel van een Argentijnse korte muziekfilm uit 1930, geregisseerd en geschreven door Eduardo Morera. de film is gebaseerd op een toneelstuk van Florencio Chiarello, waarin een huurder financieel aan de grond en de meid van de huisbaas om de achterstallige huur komt zeuren. In de zes minuten durende film treden op: Carlos Gardel, Inés Murray, César Fiaschi en (alleen hoorbaar) Francisco Canaro. Aan het eind zingt Gardel de gelijknamige tango. De film is er een uit een serie van vijftien, allen geregisseerd door filmpionier Eduardo Morera en allen gewijd aan de muziek van Gardel. Van de vijftien zijn er tien gepubliceerd, waaronder behalve deze Viejo Smoking ook Rosas de otoño, Mano a mano en Yira, yira.

Volledige vertaling
Nummer 

3 x Con los amigos

Dit nummer wordt hieronder vertoond in achtereenvolgens muziek, tekst en dans.

MuziekCarlos Gardel, José Razzano
TekstSebastián Alfredo Robles
Jaar1918
Tango.infohttps://tango.info/Z0000000284
El Recodohttps://www.el-recodo.com/music?S=Con+los+amigos+%28A+mi+madre%29
Todotangohttps://www.todotango.com/musica/tema/1972/A-mi-madre-Con-los-amigos/
Nummer 

Carlos Gardel – Yira, yira

In de studios van filmpionier Federico Valle maakte regisseur Eduardo Morera in 1930 een aantal filmopnamen van Carlos Gardel. Vijf jaar later, 24 juni 1935, overleed de beroemde zanger bij een vliegtuigongeluk in Medellín, Colombia. Miljoenen fans in Zuid-Amerika waren diep en diep geschokt. Het stoffelijk overschot van Gardel werd met ezel, kar, trein en boot via New York en Montevideo teruggebracht naar Buenos Aires. Bij elke tussenstop kwamen hordes mensen afscheid van hem nemen. Nog in datzelfde jaar werden vijftien van Morera’s opnamen samengesteld tot de film Así cantaba Carlos Gardel (“Zo zong Carlos Gardel”). Het vertoonde fragment is één daarvan. Gardel zingt daarin de tango Yira, yira. De inleidende dialoog is tussen zanger Carlos Gardel en de schrijver van het vertolkte lied, de dichter Enrique Santos Discépolo:

Gardel: Enrique! Hoe gaat het?
Discépolo: Goed, en jij?
G: Vertel me, Enrique: wat heb je met de tango Yira yira willen uitdrukken ?
D: Met Yira yira…
G: Ja, die.
D: Een lied van eenzaamheid en wanhoop…
G: Man, zo heb ik het precies begrepen.
D: En daarom zing je het op zo’n bewonderenswaardige manier.
G: Maar de hoofdpersoon is een goed mens, nietwaar?
D: Ja… Het is een man die gedurende veertig jaar geleefd heeft in de hoop op en verwachting van broederschap en naastenliefde. En op zijn veertigste beseft hij opeens dat mensen beesten zijn.
G: Je zegt bittere dingen…
D: Natuurlijk… Je moet niet verwachten dat ik leuke dingen vertel, over een man die veertig jaar moet wachten voordat hij wakker wordt.

Dat laatste is een lastig te vertalen woordspeling. Discepolo zegt: Claro… No pretenderás que diga cosas divertidas de un hombre que ha esperado cuarenta años para desayunarse. Het desayunarse wordt in de dialoog eerder gebruikt als “zich beseffen”, “wakker worden”, maar letterlijk betekent het in de laatste regel: “een man die veertig jaar moet wachten voordat hij kan ontbijten”. Bron: https://vlex.com.co/vid/discepolo-tango-politica-738723773

Nummer 

Pablo Rodriguez y Noelia Hurtado – Yira, yira

Bijzondere uitvoering, deze interpretatie van Pablo Rodriguez en Noelia Hurtado, want gedanst op muziek die niet gemaakt is om te dansen. De muziek die klinkt is de tango Yira, yira gezongen door Carlos Gardel, enkel begeleid door gitaren. Op Youtube is te zien dat Pablo Rodriguez dat vaker doet, dansen op niet-dansmuziek. Plaats en tijd: het zogeheten Tangon-festival in 2010.

Nummer 

Mano a mano

Vandaag ben je een geslaagde dame, het leven lacht en zingt je toe, je verkwist makkelijk het geld van de sufferds, net zoals een sluwe kat met muizen speelt.

Bij de titel van deze tango, Mano a mano, ligt de vertaling “Hand in hand” voor de hand. Maar dat klopt niet, want het gaat hier om quedar mano a mano en dat betekent “Kiet staan”. Kiet staan, dat slaat in dit lied op de complexe relatie tussen de tekstdichter en zijn geliefde. Ze zijn elkaar niets meer verschuldigd, dus staan ze kiet. Ooit, in een vroeger leven van armoe en ellende hadden de twee iets met elkaar, maar dat is over en uit. Nu is zij verslaafd aan de glam en glitter van de milonga, aan de rijke vriendjes die haar onderhouden. De tekstdichter van zijn kant denkt vooruit, hij speculeert op het aflopen van haar houdbaarheidstermijn. Wanneer die voorbij is, in een toekomstig leven dus, hoopt hij haar alsnog bij te kunnen staan met raad en daad.

Deze beroemde tango werd in 1920 geschreven door Celedonio “El Negro Cele” Flores (1896-1949). El Cele werd geboren in de stad Buenos Aires, in de wijk Villa Crespo, voornamelijk bewoond door creolen en immigranten van verschillende afkomst. In de jaren twintig was hij een zeer populaire dichter en tekstschrijver. Zijn tango’s, vaak sentimenteel en moraliserend in de beschrijvingen van zijn personages bevatten veel Lunfardo, het lokale jargon van de Río de la Plata-regio. Zijn meest creatieve fase duurde tot het begin van de jaren dertig. Gardel nam eenentwintig nummers op van Celedonio, waaronder een van de grootste hits uit zijn hele carrière: “Mano a mano”. In deze versie van Mano a mano uit 1930 zijn zowel El Negro Flores als Gardel te zien.

De tekst van Mano a mano is dubbelzinnig, niet alleen door het vele Lunfardo (het slang van Buenos Aires), maar ook en met name door het zinnetje: Es una buena mujer: “Zij is een goede vrouw”. Dit zinnetje zou zowel serieus opgevat kunnen worden (en dan houdt de tekstdichter oprecht van de flierefluitster uit het lied), maar ook cynisch (en dan laat hij haar helemaal vallen). De muziek is van Carlos Gardel en José Razzano. Gardel nam het lied in 1923 voor het eerst op. Daarna volgden vele opnamen, van onder andere: Canaro, Lomuto, De Angelis, Edmundo Rivero, Julio Sosa, Roberto Goyeneche en Adriana Varela.

In 1943 viel dit lied ten prooi aan de censuur. Het zeer aanwezige en dubbelzinnige Lunfardo was uit den boze, maar ook het lichtzinnige leven van de flierefluitster kon niet door de beugel. Onder de censuur viel namelijk: Lunfardo, dronkenschap en “alles wat als immoreel of negatief kon worden opgevat worden voor het land of de taal”. De hele tekst ging op de schop. De gecensueerde versie, een bloedeloze schim van de oorspronkelijke tekst werd in 1944 opgenomen door het orkest van Lomuto. Gek genoeg is de versie van De Angelis uit 1946 de originele, ongecensureerde versie, terwijl de censuur pas in 1949 werd afgeschaft/verlicht.

Volledige vertaling & gecensureerde versie
Nummer 

Milonga del 900

Ik hou van haar omdat ik van haar hou en daarom vergeef ik haar. Er is niets erger dan rancuneus en in bitterheid te leven.

De tekst van deze Milonga del novecentos verwijst naar een stukje Argentijnse geschiedenis, namelijk naar het leven tegen het einde van de negentiende eeuw (letterlijk betekent novecentos 900, meer in het algemeen ook de 19e eeuw). De hoofdpersoon lijkt een payador te zijn, een Argentijns liedjeszanger met gaucho-wortels, want hij drukt zich uit in stoere taal die ook in de milonga campera (de milonga van het platteland) gebezigd wordt: hij loopt niet op het trottoir, hij draagt een coole hoed en militaire boots en hij gedijt niet bij de nieuwigheden van de moderne tijd, zoals bijvoorbeeld stenen plaveisel. Desondanks is hij van slag, want zijn lief is vertrokken terwijl hij nog verliefd is. Heel romantisch hoort hij overal haar naam: in het spel van de gitaren, in de straatjes van zijn buurt en in de sterren. Ruimhartig is hij ook, want de tekst besluit met: “Ik hou van haar omdat ik van haar hou en daarom vergeef ik haar. Er is niets erger dan rancuneus en in bitterheid te leven.”

Deze Milonga del novecientos uit 1933 is een vroege milonga urbuna of milonga ciudadana, een stadse, levendige en dansbare versie van de eentonige milonga campera, de milonga van het platteland. Deze trend van de milonga ciudadana werd ingezet met de bekende Milonga sentimental uit 1932 en die, net als deze Milonga del 900 van de hand is van het succesvolle duo Sebastián Piana (muziek) en Homero Manzi (tekst). Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Milonga

Volledige vertaling
Nummer 

Saca chispas

Het leven is maar kort als je niet verliefd bent.

Saca chispas of Sacachispas is de naam van een pittige milonga. Beide spellingen komen voor, met en zonder spatie. Sacachispas is ook de naam van een voetbalclub uit Buenos Aires, spelend in de derde, hoofdstedelijke divisie van de Argentijnse competie. Letterlijk betekent Saca chispas zoiets als “schiet vonken”. De uitdrukking is afkomstig van de opkomst van het openbaarvervoernetwerk, de trams die de buitenwijken met het centrum van Buenos Aires verbonden. Als zo’n tram hard door de bocht ging, regende het vonken. Figuurlijk betekent saca chispas zoveel als “vlammen” of “gaan als een speer” (vandaar die clubnaam). In de tekst van deze milonga is de bedoeling dat de vonken overschieten naar het hart. Het lied is een aanmoeding (aan een dame) om de liefde toe te laten. Zonder de vonken van een verliefdheid is het leven maar saai, zo luidt de moraal van deze korte tekst (slechts acht regels).

Deze milonga is een compositie van Julio de Caro, een beroemde tangovernieuwer uit de jaren twintig. In de salon wordt hij maar weinig gedraaid en dat is omdat De Caro de tangorevolutie van eind jaren dertig (die van D’Arienzo) gemist heeft. Maar tangomuziek heeft meerdere revoluties gekend. Zo bedacht Carlos Gardel de tango canción, de gezongen tango. De vernieuwing van de klassiek opgeleide musicus De Caro betrof de instrumentale muziek. Julio de Caro startte in 1924 zijn sexteto típico (piano, contrabas, twee bandoneons en twee violen) dat nog steeds model staat voor een modern tango-orkest: ritmisch en polyfoon. Alle instrumenten speelden zowel ritme als melodie. Tango’s werden complexe, ingewikkelde composities, een soort jazztango. Hij introduceerde ook viooltechnieken zoals pizzicato, tokkelen en chinchada, een soort schrapend geluid dat aan de hals van de viool wordt gemaakt. Decarisme (de school van De Caro) beïnvloedde een groot aantal orkesten, met name die van Pedro Laurenz en Osvaldo Pugliese.

Elf december is de geboortedag van Julio de Caro (1899-1980). Ook Carlos Gardel werd op die dag geboren, zij het negen jaar eerder. Ter ere van hun verdiensten werd in 1977 de elfde december officieel tot Nationale Dag van de Tango verklaard. Op die dag in 1977 kreeg De Caro, 78 jaar oud, een staande ovatie in het Luna Park-stadion in Buenos Aires. Aan de feestelijkheid werd meegewerkt de orkesten en zangers van die tijd en vijftienduizend mensen zongen voor hem het feliz cumpleaños. Het was de laatste keer dat hij op het podium stond. Bron: https://es.wikipedia.org/wiki/Julio_de_Caro

Volledige vertaling
Nummer 

Carlos Gardel – Rosas de Otoño

Carlos Gardel zingt in wat mogelijk de eerste videoclip is uit de geschiedenis van de mensheid. Deze scene komt uit de korte muziekfilm Rosas de otoño (1931), Gardel zingt het gelijknamige lied. De dialoog aan het begin is te vinden op de Spaantalige Wikipedia-site van de film. De man die Gardel aanspreekt is de fameuze orkestleider Francisco Canaro.

Canaro: Hallo Carlos, hoe gaat het?
Gardel: Zoals altijd, vriend, gaan we door met het verdedigen van onze taal, onze gebruiken en onze liederen met behulp van de Argentijnse geluidsfilm.
C: Van mijn kant zal ik je met mijn orkest begeleiden en ik zal het onmogelijke doen zodat onze liederen blijven zegevieren over de hele wereld.
G: Oké, kameraad, pakken we de strijd op?
C: Laten we beginnen, laat de bel rinkelen.
G: Ok, aan de slag!

PS. De dialoog bevat nogal wat moeilijk te vertalen idioom. Aan het eind zegt Gardel: Listo el pollo, nomás! Letterlijk betekent dat “Geen gemaar, de kip is klaar.”

Nummer