Esquinas porteñas

Jouw leven en mijn leven kruisten elkaar, jij nam het pad dat nooit terugkeert.

Esquinas porteñas heet deze tangowals, in het Nederlands te vertalen als “Hoofdstedelijke hoekjes” of beter als “Hoekjes van Buenos Aires”, want porteño is het bijvoeglijke naamwoord afgeleid van puerto, “haven” dat naar de havenstad Buenos Aires verwijst. De tekst van deze wals schetst een zachtaardige, weemoedige herinnering aan een verloren gegane liefde. De herinneringen worden opgeroepen door de schilderachtige hoekjes van een wijk in Buenos Aires in een regenachtig, winterlijk seizoen. Ooit liep de dichter samen met zijn geliefde door deze straatjes, maar helaas is dat over: zij is vertrokken.

De muziek van de wals Esquinas porteñas werd gecomponeerd door Sebastián Piana (1903-1994). Tekstschrijver was Homero Manzi (1907-1951). Manzi’s eerste tango was “El ciego del violín”, uiteindelijk “Viejo ciego” geheten. Manzi was toen, in 1926, pas 19 jaar oud. De muziek was ook van de hand van Sebastián Piana. Na deze eerste kennismaking ontwikkelden Piana en Manzi een oeuvre dat de harten van de porteños en de partituren van orkesten en zangers zou veroveren. Ze vernieuwden de milonga met nummers als Milonga sentimental, Milonga del novecientos, Milonga triste, Juan Manuel, Milonga de los fortines, Pena mulata, Milonga de Puente Alsina, Carnavalera, Papá Baltasar, Betinotti. Daarnaast schreven ze de tangos El pescante, De barro, Su carta no llegó, Voz de tango, Dale…dale! en de walsen Paisaje, Serenata gaucha, Lluvia en deze Esquinas porteñas.

Manzi bezat het gevoelige, heldere palet om de adolescente landschappen te schilderen die voor altijd op zijn netvliezen gebrand stonden. De titel van Esquinas porteñas plaatst ons in de nederige buurten in het zuiden van Buenos Aires waar jongeren elkaar ontmoetten om te praten over de wedstrijd van zondag, het laatste nieuws, de ruzies in de buurt, de nieuwe buren, het meisje dat hen bezig hield. Dat gebeurde op de hoek van de buurt. Buurtromances werden met aandachtige ogen en oren gevolgd. Verhuizingen lieten een spoor van leegte achter. De hoek had ook de lokroep van het amoureuze rendez-vous, een glimp van de hemel in een zeepbel tegen de achtergrond van de gewoonten en gebruiken in dat nederige gebied vol kuilen in de weg en afbladderende muren. Manzi loopt mentaal door die straten, die hoek waar hij een voorbijgaande vriendin had die hem zoveel herinneringen naliet en roept haar op met de atmosfeer van die dagen. Op het kruispunt van zijn herinneringen komen de winterregens, de beschilderde muren, de schaduwen en vooral de onvergetelijke hoeken van Buenos Aires tot leven.

Homero leefde slechts vierenveertig jaar, maar dat was genoeg om ons een prachtig oeuvre na te laten. Niemand schilderde tangos zoals hij: Sur, Barrio de tango, Romance de barrio, Milonga de Puente Alsina. Manzi had geen behoefte aan fictieve kunstgrepen en portretteerde op realistische wijze en met diepgang intieme, emotionele banden. Vooral wanneer hij zijn jeugdromance herbeleeft en die hoek van de wijk Buenos Aires het symbool wordt van zijn tegenspoed. Haar geest zweeft over het landschap en die hoek.

Piana’s muziek gaf nog meer vitaliteit aan Esquinas porteñas, deze bescheiden wals die Ignacio Corsini in 1933 met groot succes in première bracht. Corsini zou die het jaar daarop opnemen, net als Mercedes Simone. Elf jaar later nam Ángel D’Agostino het nummer op met zijn orkest, op 22 mei 1942, met zanger Angel Vargas. Bron: https://tangosalbardo.blogspot.com/2021/11/esquinas-portenas.html

Volledige vertaling

Parece mentira

Ik kijk naar je en ik weet het niet, het is moeilijk voor mij om te geloven dat jij dezelfde bent als die waarvan ik ooit hield.

Prachtige wals, deze Parece mentira. Geen opzwepende wals, maar weemoedig verwoord liefdesverdriet. In de tekst van deze wals wordt in schone zinnen de onttovering verwoord van iemand die onverwacht geconfronteerd wordt met een liefdesverlating. Het lied begint de onbeweeglijke toestand van de tekstdichter te schetsen: “Ik ben zoals altijd, ik ben nooit veranderd, mijn kleding is hetzelfde als hiervoor, mijn leven ook“. Dan komt het besef: “het lijkt ongelooflijk (parece mentira) hoe alles in één klap kapot kan gaan, ik kijk naar je en ik weet het niet, het is moeilijk voor mij om te geloven dat jij dezelfde bent als diegene waarvan ik ooit hield“. Dubbelzinnig ook, want tussen de regels zou je misschien ook kunnen lezen dat de relatie niet meer zo boeiend was?

De muziek van deze wals is van Francisco Canaro. De zeer poëtische tekst is, hoe kan het ook anders, van Homero Manzi, een dichter die uitblonk in gevoelige, dichterlijke regels, meestal over melancholische onderwerpen zoals gewezen liefdes en de nostalgie naar oude buurten. Manzi was zeer productief. Met Canaro schreef hij zeven nummers (o.a. Nobleza de arrabal), met Troilo zes (o.a. Sur), met Malerba ook zes (o.a. Mi taza de café), twaalf met Demare (o.a. Malena) en zevenendertig met Sebastián Piana (waaronder veel milonga’s). In totaal produceerde Manzi zo’n 150 teksten. Zie: https://tango.info/lyric/HomerManzi

Het nummer Parece mentira is in de vorige eeuw niet vaak uitgevoerd. De oorspronkelijke uitvoering door Francisco Canaro met zanger Alberto Arenas uit 1949 maakt maar weinig indruk. Veel later, in 1970, kwam de bekende uitvoering van de toen 59-jarige Nelly Omar, op gitaar begeleid door José Canet.

Volledige vertaling
Nummer 

3 x Torrente

Dit nummer wordt hieronder vertoond in achtereenvolgens muziek, tekst en dans.

MuziekHugo Gutiérrez, Homero Manzi
TekstHomero Manzi
Jaar1944
Tango.infohttps://tango.info/Z0000068424
El Recodohttps://www.el-recodo.com/music?S=Torrente
Todotangohttps://www.todotango.com/musica/tema/570/Torrente/
Nummer 

3 x Desde el alma

Dit nummer wordt hieronder vertoond in achtereenvolgens muziek, tekst en dans.

MuziekRosita Melo
TekstHomero Manzi, Víctor Piuma Vélez
Jaar1911, 1920 (tekst van Piuma Vélez), 1948 (tekstversie van Manzi én Piuma Vélez)
Tango.infohttps://tango.info/T0370000046
El Recodohttps://www.el-recodo.com/music?S=desde+el+alma
Todotangohttps://www.todotango.com/musica/tema/1159/Desde-el-alma-[Manzi]/
Nummer 

Desde al alma

Ziel, als je zo gekwetst bent, waarom weiger je dan te vergeten?

Dit lied is een Bostonwals, een langzame versie van de Argentijnse wals, ontstaan in Boston, USA. De titel Desde el alma betekent zoveel als “Vanuit de ziel”. In de tekst wordt een ziel op een positief-moralistische manier toegesproken, of spreekt zichzelf toe: “Als je zo gekwetst bent, ziel, waarom weiger je dan te vergeten? Waarom hang je zo aan de rouw, aan de liefde die verloren is gegaan, aan de herinnering van dat wat over is?” De tekst doet een suggestie voor verandering: “Stel je open voor een nieuwe liefde. Kijk, de zon schijnt, durf weer te dromen!” De moraal: “Je bent zo goed geweest voor de liefde, wees dan niet onnodig ongelukkig door te boeten voor iets dat je niet verdiende.”

De muziek van deze wals werd gecomponeerd Rosita Melo, de eerste vrouwelijke componist van Zuid-Amerikaanse muziek. Dat was in 1911, zij was toen amper 14 jaar oud. In 1920 werd het nummer — instrumentaal, dus zonder tekst — opgenomen door het orkest van Roberto Firpo. Spontaan ontstonden er tekstversies, maar de eerste, officiele tekstversie werd in 1920 geschreven door haar vriend en latere man, de dichter Victor Piuma Vélez. In 1947 ontstond de tweede, definitieve versie van de tekst, die met welwillende medewerking van Victor Piuma Vélez geschreven werd door Homero Manzi, naar aanleiding van de film “Pobre mi madre querida” (1948) waarover Manzi de directie voerde. In de film wordt het lied gezongen door Hugo del Carril. In 1947 werd deze versie opgenomen door Nelly Omar met het orkest van Francisco Canaro.

Rosita Melo was de artiestennaam van Rosa Clotilde Mele (1897-1981). Haar ouders waren Italiaans. Vanaf 1900 woonde de familie in Buenos Aires. Zij bespeelde van jongaf de piano en componeerde tango’s zoals “Tatita” en “Oración”, pasodobles, marsen, polka’s, estilos, maar geen daarvan had de weerslag en het overweldigende succes van “Desde el alma”. In 1922 trouwde zij met de dichter Víctor Piuma Vélez. Rosita studeerde af als pianolerares aan het Thibau-Piazzini conservatorium en werd later concertpianist en conservatoriumdocent. Ze gaf concerten met klassieke en populaire muziek en ontving talrijke medailles en prijzen. Bron: https://www.todotango.com/historias/cronica/183/Desde-el-alma-Desde-el-alma-un-vals-criollo-y-romantico/

Volledige vertaling
Nummer 

Gota de lluvia

En een stoet van gelach en liedjes zal voorbijtrekken langs het witte pad dat mij jouw liefde zal brengen.

Regendruppel, dat is de titel van deze tangowals: Gota de lluvia. De tekst is heel dromerig, zeer wel passend bij een wals. De regendruppel zit op een bloem en is metafoor voor een gedroomde liefde. Het eerste couplet begint met de evocatie van de komst van de geliefde. De wind zegt haar naam, de hemel is klaarhelder, de wind koel, de zon warm, de vogels imiteren haar stem. Maar het refein vertelt iets anders, namelijk dat deze liefde misschien alleen een wensdroom is, gebaseerd op de eenzaamheid van de tekstdichter en geboren uit zijn verlangen naar licht. Het laatste couplet vertelt waar de tekstdichter zijn gedroomde liefde allemaal in herkent; in de middagschaduw, in het lied van een vogel, in een regendruppel op een bloem, in de vogelvleugel die trilt in de storm. Allemaal tekens van de geliefde die nooit zal komen. Het lied eindigt met de conclusie dat alle mooie dingen in de wereld om haar zullen huilen.

De tekst van deze tango is zeer poëtisch. Zó poëtisch, dat die bijna alleen maar geschreven had kunnen worden door Homero Manzi. En dat is ook het geval. De teksten van de dichter Homero Manzi (1907-1951) blinken uit door poëtisch taalgebruik. Het thema van deze wals is niet eens zo uitzonderlijk: een gedroomde, onwerkelijke liefde, maar de beelden zijn bijzonder evocatief: de stemmen van de wind die haar naam noemen, de vogels in het bos die haar stem imiteren, de lijster die moet huilen, de jasmijn die sterft. Zie ook andere prachtige tango’s van zijn hand, zoals bijvoorbeeld Despues, Fuimos, Malena, Mañana zarpa un barco, Paisaje (ook een wals), Recién en Tal vez sera mi alcohol. Zijn beroemde tango’s Barrio de tango en Sur zijn, hoewel ook zeer poëtisch, anders van aard omdat ze persoonlijke jeugdherinneringen oproepen. Daarnaast schreef Manzi, veelal met Sebastián Piana, ook tal van milonga’s.

Volledige vertaling
Nummer 

Barrio de tango

Honden blaffen naar de maan. De liefde weggedoken in een poort. Padden kwakend in de lagune en in de verte de stem van de bandoneon.

Een nostalgisch-zoete tango, dat is deze Barrio de tango (“Tangobuurt”) van Manzi en Troilo. De tekst bezingt de herinnering aan een eenvoudig buurtje in Pompeya, een volkswijk aan de zuidkant van Buenos Aires, dicht tegen de Riachuelo (een riviertje) aan. Een lantaarn slingert heen en weer, een late trein vertrekt, honden blaffen, in het moeras kwaken de padden en in de verte klinkt de stem van een bandoneon, refererend aan het feit dat Pompeya één van Buenos Aires’ oudste tangowijken is. De tekstdichter denkt aan zijn oude vrienden, vraagt zich af wat er van hen geworden is. Hij denkt aan de blonde Juana die hij in de steek liet. Vanuit zijn herinnering roept hij alles weer op: de sjouwer die het magazijn vult, het drama van de bleke buurman die nooit naar buiten ging om de trein te zien, de platte karren op de parkeerterreinen, de nachten, het maanlicht op de modder en in de verte natuurlijk de stem van een bandoneon.

Het nummer Barrio de tango werd in 1942 geschreven door Anibal Troilo (muziek) en Homero Manzi (tekst). De tango Sur uit 1949 is ook van hun hand. Net als Sur is dit een nostalgische tango over de volksbuurt waar de dichter Manzi opgroeide: zijn middelbare school stond in Pompeya en later was hij er zelf docent. Pompeya, voluit Nueva Pompeya is een wijk gelegen aan de zuidkant in de stad Buenos Aires. Lange tijd was het een van de proletarische districten van de stad, doordrenkt van de traditie van de tango en één waar veel van de eerste tango’s geschreven en uitgevoerd werden. Nueva Pompeya kreeg haar naam van de gelovigen van de Maagd van de Rozenkrans van Pompeya. Voor die tijd werd het vaak het ‘district van de kikkers’ genoemd. De term “kikker” (rana), in het Lunfardo, de volkstaal van Buenos Aires, verwijst naar een “straatwijs”, goedgebekt type. Nueva Pompeya werd grotendeels gebouwd op de uiterwaarden ten noorden van de Riachuelo en was in die tijd onderhevig aan frequente overstromingen. Het was bijgevolg dunbevolkt en berucht om zijn armoede en hoge misdaadcijfers. Tot de jaren dertig, toen er industrieën in het gebied begonnen te ontstaan, werkten de meeste lokale bewoners in het grote slachthuis in het naburige Parque Patricios. Sáenz Avenue, die door Nueva Pompeya loopt, wordt soms nog steeds “de straat van botten” genoemd, vanwege het vele vee dat vroeg in de twintigste eeuw stierf op weg naar het slachthuis. Het gebied stond ook bekend om zijn vele pulperías, louche saloons die bezocht werden door gitaristen, messenmakers, -dragers en -trekkers. Bron: https://es.wikipedia.org/wiki/Nueva_Pompeya_(Buenos_Aires)

De Riachuelo (Spaans voor “riviertje”) begrenst de wijk Pompeya aan de zuidkant. Het water maakt deel uit van de Matanza-rivier (Río de la Matanza of Río Matanza, hetgeen “slachtrivier” betekent). De Matanza is een 64 kilometer lange stroom in Argentinië die zijn oorsprong heeft in de provincie Buenos Aires en die de zuidelijke grens van het federale district van Buenos Aires bepaalt. De rivier mondt uit in de Río de la Plata tussen Tandanor en Dock Sud. De wijk La Boca en de voetbalclub Boca Juniors bevinden zich in de buurt van de monding van de Riachuelo (boca is Spaans voor”mond” of “monding”). Het Matanza-bekken is de meest vervuilde rivier in Latijns-Amerika en een van de tien meest vervuilde plekken ter wereld, met een zeer hoog loodgehalte. Een van de belangrijkste redenen waarom het zo vervuild is, is dat de talrijke fabrieken langs de rivier, met name leerlooierijen, grote hoeveelheden industrieel afval in de rivier dumpen, met name zware metalen. Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Matanza_River

Volledige vertaling
Nummer