Tangowille

Het tangolied in muziek, tekst en dans

Tag: José Maria Contursi

Vieja amiga

Ik kwam alleen om je te zien, om jou te zien, meer niet.

Een ontmoeting van twee gewezen geliefden, dat is het onderwerp van deze tango “Vieja amiga”. In de tekst gaat de tekstdichter op bezoek gaat bij zijn voormalig geliefde. Het vuur van de liefde brandt bij hem nog hevig, maar de liefde is onmogelijk, dat weet hij ook. Díe tweespalt, daarover gaat dit lied. Hij wil haar zien, haar kussen, maar hij weet dat hij haar gaat achterlaten, waarmee hij voor zijn gevoel ook zijn levensgeluk bij haar achterlaat.

De tekstschrijver van deze tango was Jose Maria Contursi. Zijn vader Pascual Contursi schreef de tango Mi noche triste. De stijl van Jose Maria is heel anders is dan die van zijn vader. Bijna al zijn poëtische werk is opgedragen aan zijn geliefde Gricel — bijna allemaal indrukwekkende teksten met grote diepgang.

Het verhaal is als volgt. De zussen Nelly en Gori Omar kwamen vanuit Guaminí naar Buenos Aires voor een interview op radio Stentor. Susana Gricel Viganó had met haar ouders in Guaminí gewoond en was een vriendin van de Omars, maar was met haar gezin naar Córdoba verhuisd. Dit weerhield Nelly en Gori er niet van om Gricel te bellen en haar uit te nodigen om met hen te reizen. Ze accepteerde graag. Daar zouden ze de zoon van Pascual Contursi ontmoeten, omroeper, radiopresentator met een grote schare van luisteraars. Lang, elegant, knap. Contursi was 24 jaar oud, getrouwd en had een dochter. Gricel was vijftien. 

Zij herinnerde het zich aldus: “De zusters Omar nodigden me uit voor een evenement in Buenos Aires bij radio Stentor. De presentator was de zoon van Pascual Contursi. Zo stond hij bekend, hoewel hij later onder zijn eigen naam bekend werd. Met José María heb ik een vriendschap opgebouwd die toen liefde werd. Daarom heb ik mijn verblijf in Buenos Aires verlengd. We hielden de relatie tot ongeveer 1940 in stand. Vanwege de zaken des levens gingen we uit elkaar: hij bleef in Buenos Aires en ik keerde terug naar Capilla del Monte”.

In Capilla del Monte zou Gricel verschillende schoonheidswedstrijden winnen, trouwen, een dochter krijgen en uiteindelijk weer scheiden. Contursi aka Katunga zou vier kinderen krijgen, waarvan drie meisjes; het jongetje zou vroeg sterven. Jarenlang zou hij in tangoliederen heftig om die scheiding rouwen. Met Pedro Laurenz creërde hij in 1938 de hit: Vieja amiga. In 1941 toonde hij zijn gebroken hart in de tango En esta tarde gris en met de tango Gricel maakt hij in 1942 zijn verdriet zelfs wereldkundig. Het zijn nummers die allemaal instant hits werden. De pijn van liefdesverdriet, van afstand, angst en ongeluk worden gedecanteerd tot melancholie omgezet in tangoverzen.

Bij deze een lijst: Pena de amor, Cada vez que me recuerdes, Desagravio, Mi tango triste, Cristal, Esta noche de copas, Que nunca lo sepa,  Otra vez, Sin lágrimas, Esclavo, Frío, Cosas olvidadas, Como me puse a llorar, Desagravio, Más allá, La noche que te fuiste, Como aquella princesa, Sombras nada más, Tu piel de jazmín, Es mejor perdonar,  Angustia, Solo tú,  Claveles blancos, Despojos, Para qué, Jamás vendrás a mí, Tú, Verdemar, Evocándote, Culpable, La lluvia y yo, En la capilla, Has de volver un día, Sin esperanza, Lluvia sobre el mar, Manos vacías, Y la perdí, Han pasado tantos años, Cosas pequeñas, Entre la lluvia, Otra vez.

Vele jaren later vertelde Ciriaco Ortiz in Córdoba tegen Gricel dat het met Katunga slecht ging, dat hij weduwnaar geworden was en zijn toevlucht tot de alcohol had gezocht. Ze pakte haar koffer, nam de bus in Córdoba en ging hem opzoeken in Buenos Aires om hem naar haar geboortegrond in Capilla del Monte te brengen. Daar kwamen ze definitief tot elkaar. Ze trouwden: hij was 56 jaar oud en zij 47. Historisch gezien is het resultaat van deze liefdesgeschiedenis een hele reeks prachtige tango’s die het verhaal van hun liefde en de wendingen ervan onthullen: iets magisch en iets ongewoons.
Bron: http://tangosalbardo.blogspot.com/2020/10/los-tangos-que-le-debemos-gricel.html

Volledige vertaling
Nummer 

Al verla pasar

Met hoeveel verdriet keek ik naar wat ik dacht dat het mijn redding zou zijn.

Een dramatisch afscheid, dat is het onderwerp van deze tango Al verla pasar. De titel betekent zoiets als “Haar te zien passeren”, maar in deze context komt het eerder neer op “Haar te zien vertrekken”. De tekstdichter ziet zijn geliefde vertrekken en begrijpt dat het helemaal over is, voorbij. Hij had de kans om anders te beslissen, maar hij deed het niet, met pijn in het hart. Bedroefd was hij, om haar jeugd, haar mooie ogen. Maar eens zonder haar, voelt hij een groot verdriet. IJs in zijn aderen, koud is zijn hart, zonder haar is zijn leven onmogelijk geworden.

De tango Al verla pasar dateert uit 1942. De muziek is van Joaquín Mora, ook de componist van onder andere Margarita Gauthier. De tekst is van José Maria Contursi, de dichter van de liederencyclus gewijd aan “zijn” Gricel. Ook deze tango beschrijft een facet van deze werkelijk bestaand hebbende liefdesgeschiedenis: het afscheid van de geliefden. José Maria Contursi, aka Katanga ontmoette de negen jaar jongere Susana Gricel Viganó in 1936, toen zij 15 jaar oud was. Twee jaar later, in de bergen van Castillo del Monte, ontvlamde de liefde hevig. Maar Katunga was getrouwd, had kinderen en koos voor zijn huwelijk. De liefde bleef sluimeren en werd inspiratie voor een hele serie liefdesverdrietliederen, waar deze Al verla pasar er één van is. Het grote wonder is dat Katunga en Gricel meer dan twintig jaar later — hij was weduwnaar en zij gescheiden — elkaar weer ontmoetten. Dat was in 1962. Ze trouwden en waren nog tien jaar gelukkig samen.

Volledige vertaling
Nummer 

Sin lágrimas

Wat maakt het uit dat een ander jou bemint, als ik weet dat niemand ooit zoveel van je kan houden, zoveel als ik van je hield.

Pijnlijk liefdesverdriet, daarover handelt deze prachtig-dramatische tango Sin lágrimas, oftewel: “Zonder tranen”. In de tekst is de dichter geschokt. Zijn geliefde heeft hem verlaten en hij heeft er geen woorden voor. Zelfs geen tranen. De tekstdichter is gevoelloos, voelt de kou van de dood naderen. Zijn zelfmedelijden projecteert hij op haar, hij hoopt maar dat zij niet zo hoeft te lijden als hij lijdt.

De tango Sin lágrimas is onderdeel van de Gricel-cyclus van dichter José Maria Contursi (1911-1972). In deze liederenreeks bezingt Contursi het liefdesverdriet om zijn aanbeden Gricel, de uit de bergen van Córdoba afkomstige Susana Gricel Viganó (1920-1994). Contursi en Gricel hadden een korte maar hevige liefdesrelatie toen zij 17 jaar oud was en hij 26. Contursi was evenwel getrouwd, had al een kind en koos voor zijn huwelijk. Maar de liefde voor “zijn” Gricel bleef smeulen en werd voor hem een bijna onuitputtelijke dichtader waaruit hij jarenlang bleef putten. Na de dood van Contursi’s vrouw en Gricel’s scheiding van de man waarmee ze zou trouwen, ontmoetten ze elkaar weer. Dat was vele jaren later, in 1962. Het kwam tot een gelukkige relatie. Door overmatig drankgebruik was Contursi gezondheid evenwel verzwakt, hij overleed in 1972. Susana Gricel Viganó zou hem nog 22 jaar overleven.

Volledige vertaling
Nummer 

Mi tango triste

Jij was het die mijn eenzaamheid opfleurde, die mijn passie en mijn tederheid veranderde in waanzin, en mijn milde nacht in horror.

Diep verdriet klinkt op uit deze Mi tango triste, “Mijn verdrietige tango”. De tekstdichter is eenzaam en verdrietig in afwezigheid van de geliefde die hem in de steek heeft gelaten. Even was er liefde, maar die liefde mocht blijkbaar niet bestaan. De hartstochtelijk beminde beminde heeft ervoor gekozen “uit het pad van haar lotsbestemming te stappen”. De dichter blijft huilend achter, somber en verdrietig. Tot waanzin is hij genoemd, zijn nachten zijn een horror, omdat hij aan niets anders kan denken dan aan háár.

De muziek van deze tango uit 1946 wed geschreven door Anibal Troilo, de tekst is van de hand is de dichter José Maria Contursi. In 1933 werkte Contursi als omroeper bij radio Stentor. Hij was filmcriticus voor verschillende kranten en medeauteur van de film Mi noche triste, die in 1952 werd opgenomen om zijn vader, de dichter Pascual Contursi te herdenken. Contursi jr. werkte jarenlang als ambtenaar bij het Ministerie van Landbouw en was secretaris van de SADAIC (Sociedad Argentina de Autores y Compositores de Música). Contursi was getrouwd met Alina Zárate, met wie hij vier kinderen kreeg. De enige zoon, Lucio Contursi, stierf heel jong aan kanker. Zijn andere dochters waren Ethel, Amalia en Alicia Hebe.

“Mi tango triste” is de zoveelste tango op rij gewijd aan de werkelijk bestaande, maar lang onmogelijke liefde van Contursi jr. voor zijn beminde Gricel. Contursi had namelijk een vlammende liefdesaffaire met Susana Gricel Viganó, een tiener uit het stadje Capilla del Monte in de bergen van de Argentijnse provincie Córdoba. In 1936 bezocht zij met haar vriendin Nelly Omar de radiostudio waar hij werkte en ontmoetten de twee elkaar voor het eerst. Twee jaar later, in 1938, ging hij kuren in de bergen van Capilla del Monte en werd hij verliefd op haar jeugd en schoonheid. Desondanks keerde hij terug naar zijn huwelijk en liet hij deze romance achter zich, hoewel de pijn en wroeging over deze verlating hem zijn hele leven zouden achtervolgden. Hij droeg de tango Gricel aan haar op, waarin hij huilt van verdriet om dit jonge meisje dat hij verleidde en in de steek liet en dat hem sindsdien vergeten is. Vele tango’s zouden volgen: Cristal, En esta tarde gris, Si de mí te has olvidado, Quiero verte una vez más, Cada vez que me recuerdes, Vieja amiga, Garras, Tabaco, Tú en Y la perdí. Al deze liederen vertellen dezelfde liefdesgeschiedenis vanuit verschillende gezichtspunten. Vele jaren later, toen José María weduwnaar werd en Susana Gricel door haar man verlaten was, ontmoetten ze elkaar weer en mocht de liefde weer zijn. In 1967 trouwden ze en bleven ze samen tot de dood van José María in 1972. Zijn stoffelijk overschot bevindt zich in het pantheon van de SADAIC. Bron: https://poesiamaspoesia.com/162-poesia-mas-poesia-pascual-contursi-y-jose-maria-contursi

Volledige vertaling
Nummer 

Verdemar

Ik mis je, je bent er niet meer, Verdemar. Het licht in je pupillen is uitgedoofd.

De titel van deze tango, Verdemar, betekent “Groen van de zee” oftewel “Zeegroen”. Dat “Zeegroen” is een koosnaam voor de geliefde. Een beetje een vreemde koosnaam, maar blijkbaar heeft de geliefde in kwestie groene ogen. Verder geen zee in dit lied, alleen maar kou en kilte. De geliefde is verkleumd tot op het bot en de liefde in haar is tot het nulpunt gedaald. Het licht in haar pupillen is uitgedoofd. De tekstdichter herinnert zich gelukkige dagen waarin hij opbloeide onder hun liefde, maar die liefde is niet meer. Hij is daardoor helemaal de weg kwijt. Hij hoopt alleen nog maar dat zij ooit nog eens terugkeert.

Verdemar is een klaagzang van wanhoop. Deze tango uit 1943 is een van de meest trieste en hartverscheurende klassieke stukken uit de gouden eeuw van de tango. Klassiek – en tegelijkertijd een van de meest mysterieuze. Verdemar, de aquagroenblauwe tint van zeewater is een zeer ongebruikelijke bijnaam voor een meisje. José Maria Contursi, de tekstschrijver van dit lied is bekend van zijn tango ‘Gricel’ en het waargebeurde verhaal waarop het gebaseerd is. José “Katunga” Contursi werd verliefd op een jong meisje genaamd Gricel, hoewel hij al getrouwd was en een gezin had. Vele jaren later in zijn leven, na de dood van zijn vrouw en Gricel’s scheiding met haar man, kwam hij en “zijn” Gricel weer samen en trouwden ze. Er werd gezegd (naar verluidt door Contursi zelf) dat hij bijna dertig jaar lang tango na tango schreef geïnspireerd door zijn Gricel. Verdemar is met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid een van die tango’s, want in een andere Contursi-tango, Sombras nada más, zijn de ogen van de geliefde zeeblauw. Bron: https://www.adamtully.com/single-post/2017/04/10/tango-singalong

De componist van dit lied is Carlos Di Sarli aka El Señor del Tango. In Buenos Aires stond hij ook bekend onder zijn wrede bijnaam El Tuerto (“Eenoog”). Door zijn tijdgenoten werd hij beschouwd als een yeta, een jynx, omdat zijn donkere zonnebril zijn ene nog overgebleven oog verborg. Het andere oog verloor hij door een geweerongeluk in zijn jeugd. Intrigerend genoeg is Verdemar opgedragen aan zijn goede vriend en vooraanstaand oogarts, Dr. Ernesto Bernasconi Cramer. De tekst heeft het over pupillen in plaats van het meer gebruikelijke “ogen”. Is dit een aanwijzing? Verwijst de witte weg die door de zoekende geest wordt gevolgd naar Bahia Blanca (Witte Baai), de geboorteplaats van Di Sarli? Bahia Blanca, een instrumentale tango, is ook de titel van een van Di Sarli’s beroemdste composities. Bron: http://riowang.blogspot.com/2011/10/mystery-of-verdemar_30.html

Volledige vertaling
Nummer 

Sombras nada más

En als een geest bleef ik achter, bevend, het zeeblauw van jouw ogen missend die zich voor mij gesloten hebben, zonder te zien dat ik zo ben…

Alleen maar schaduwen, zo luidt de Nederlandse vertaling van deze tango Sombras nada más. Die schaduwen slaan op het leven van de tekstdichter dat somber en duister is omdat hij de liefde van zijn leven moet missen. Verloren in eenzaamheid, zo moet de dichter verder leven. De tekstdichter beklaagt zich, eenzaam en verdrietig als hij is, dat de geliefde hem niet meer kan zien. Heel even was er licht in zijn leven toen de geliefde verscheen: een vuurvliegje was ze, met zeeblauwe ogen. Wat ertussen gekomen is, wat de breuk veroorzaakt heeft, zegt het lied niet. De tekstdichter “stort zijn bloed uit aan de voeten van de geliefde” om te bewijzen dat hij niet meer kan liefhebben.

De tango Sombras nada más werd in 1940 geschreven door Francisco Lomuto (muziek) en José Maria “Katunga” Contursi (tekst). Het lied is gewijd aan een werkelijk bestaande persoon: Susana Gricel Viganó. Rond 1935/36 — Katunga was 25, zij was 16 jaar oud— ontvlamde tussen hen een heftige liefde. Contursi, die bekend stond als een vrouwenversierder, een Don Juan, koos daarop echter voor zijn huwelijk (hij was getrouwd en had een kind). Maar zijn passie voor Gricel bleek geen eendagsvlieg. Ondanks de verbroken relatie bleef de liefde knagen. De gefnuikte liefde tussen Katunga en Gricel werd een vruchtbare dichtader waaruit vele tango’s zijn ontsproten. In het oeuvre van Contursi zijn, gezien de hartstochtelijke thematiek, zeker een veertigtal tango’s gewijd aan zijn smartelijke liefde voor Gricel, geschreven in de periode 1937-1949. Bron: http://tangosalbardo.blogspot.com/2020/10/los-tangos-que-le-debemos-gricel.html

Volledige vertaling
Nummer 

Garras

Ik heb het gevoel dat mijn leven wegglijdt… en jij huilt niet om mij. Ik zoek troosteloos naar jouw warmte en je bent er niet.

Heftig lied, dit Garras. Het onderwerp is liefdesverdriet, meer in het bijzonder de onbereikbaarheid van de geliefde die niet thuis geeft. De titel, Garras, betekent “klauwen”. De klauwen slaan op het verdriet van de tekstdichter, op zijn smarten die als klauwen vastgrijpen in zijn ziel, die zijn hart verscheuren. In het lied is er sprake van een ontmoeting, de tekstdichter wacht op zijn geliefde. In het derde couplet is de geliefde blijkbaar gearriveerd, er is sprake van vergiffenis en begrip maar de liefde waar de tekstdichter op hoopt, is onbereikbaar. De tekstdichter blijft achter, eenzaam en huilend.

De tango Garras is onderdeel van een hele sequel, namelijk de werkelijk bestaande love story tussen de tekstdichter van dit lied, José Maria Contursi (1911-1972) en Susana Gricel Viganó (1920-1994), beter bekend als Gricel. Contursi wijdde een hele sesie tango’s aan deze liefde die lang onbereikbaar bleef. Het tweetal ontmoette elkaar voor het eerst bij een radioshow in Buenos Aires. Ze waren toen 24 respectievelijk 15 jaar oud. Twee jaar later, toen Contursi ging kuren in Capilla del Monte, de woonplaats van Gricel in de bergen van de provincie Córdoba, sloeg de vlam in de pan. De liefde ontvlamde. Maar toen puntje bij paaltje kwam koos Contursi voor zijn gezin. Contursi was getrouwd en had kinderen. Daarna zou Gricel ook trouwen en een dochter krijgen. Maar Contursi bleeft naar zijn Gricel verlangen en er ontstond een hele reeks van aan haar gewijde tango’s. Eentje daarvan, Gricel (1942), droeg zelfs als titel haar naam, waarmee de liefdegeschiedenis openbaar werd. Nog weer veel later, in 1962, ontmoetten ze elkaar weer. Contursi was 51 jaar oud en weduwnaar, Gricel 42 en gescheiden. Daarna bleven ze elkaar zien. Er ontstond een relatie. In 1967 trouwden ze waarna, tot aan de dood van Contursi, nog vier gelukkige huwelijksjaren volgden. Bron: https://www.todotango.com/english/history/chronicle/113/Gricel/

Volledige vertaling
Nummer 

Cristal

Breekbaarder dan kristal was mijn liefde voor jou… Kristal je hart… je blik… je lach.

Dramatisch liefdesverdriet stijgt op in deze tango Cristal. Het “kristal” uit de titel drukt de breekbaarheid van de liefde uit. Het hart van de tekstdichter is gebroken. Hij voelt zich oud en grijs, maar in zijn gedachten is hij bij die ene middag, bij een ontmoeting op een balkon van de toen nog jonge geliefden. Blijkbaar heeft hij haar in de steek gelaten. Het is allang over en voorbij, maar de tekstdichter klampt zich aan de herinnering vast. Hij voelt zich dodelijk alleen en hoopt maar dat zij ergens op hem wacht.

Dit prachtige lied uit 1944 is een van de vele tango’s die José Maria Contursi wijdde aan een beroemde liefdesaffaire, die tussen hem en Susana Gricel Viganó, kortweg Gricel. Ze ontmoetten elkaar voor het eerst in 1935. Hij was toen 23 jaar oud en zij 14. Drie jaar later beleefden ze in de bergen van Capilla Del Monte een korte maar hevige liefdesaffaire, toen Katunga (de bijnaam van Contursi) voor zijn gezondheid daar ging kuren. Maar Contursi was getrouwd en koos voor zijn huwelijk. Pas vierentwintig jaar later kwam het allemaal goed, toen Contursi weduwnaar was en Gricel gescheiden van de man waarmee ze was getrouwd. Dat was in 1962. Ze waren toen 51, respectievelijk 42 jaar oud en trouwden vrij snel daarna. Contursi, die als gevolg van de alcohol een slechte gezondheid had, overleed in 1972. Bron: https://www.todotango.com/english/history/chronicle/113/Gricel/

Volledige vertaling
Nummer