Het tangolied in muziek, tekst en dans
Maart 2014, Istanbul. We zijn in het Konran Hotel, ter gelegenheid van het TanGOTOistanbul Tango Festival. Dana Frigoli en Adrian Ferreira interpreteren de tango Fruta amarga. Mooi gedanst, leuke muzikale dingetjes en een schattig eind. Dana Frigoli is de oprichter van de DNI-dansschool in Buenos Aires. De muziek is van het orkest van Miguel Caló, de stem is van Raúl Iriarte.
Deze nacht gaf ik mijn strijd op, de stem van mijn hart heeft mijn stilte verbroken.
Zwaarmoedig liefdesverdriet, dat is het onderwerp van deze tango getiteld Cada dia te extraño más. De tekstdichter probeert de herinnering aan een voorbije liefde te wissen, maar het lukt niet: iedere dag komt de geliefde in elke gedachte terug. Het lukt niet deze gevoelens het zwijgen op te leggen, om onverschilligheid te tonen en de herinnering weg te poetsen”. Elke dag wordt de liefde groter, doemt de naam van de geliefde op. Elke dag wordt het beeld van de geliefde groter en groter, maar tegelijkertijd ook verder weg. De toestand is hopeloos, de geliefde ver weg en onbereikbaar, maar ondanks alles is dit lied is één grote hartekreet, het gevoel is er en laat zich niet onderdrukken.
De tango Cada dia te extraño más werd in 1943 geschreven door Armando Pontier (muziek) en Carlos Bahr (tekst). Het nummer werd in 1943 opgenomen door het orkest van Miguel Caló met Raúl Iriarte als zanger. Carlos Bahr (1902-1984) schreef meer dan 600 nummers. Hij was niet goed in het registreren van zijn muziek bij de SADIAC, de Argentijnse Buma/Stemra en ontbeerde zodoende inkomsten uit de muziek. Om zijn gezin te onderhouden, moest hij andere banen erbij nemen. Hij was autodidact, zijn onderwerpkeuze was breed, maar zijn favoriete onderwerpen waren de liefde en de tango zelf. Bron: https://www.todotango.com/english/artists/biography/52/Carlos-Bahr/
Volledige vertalingMorgen ga ik vroeg op pad, zodra de dageraad aanbreekt, om jou, geliefde, de eeuwiglevende bloem van mijn verdriet te brengen.
Droevig lied, dit Mañana iré temprano, ofwel “Morgen zal ik vroeg op pad gaan”. Het thema is, zoals zo vaak, liefdesverdriet, maar in dit geval is de reden het verscheiden van de geliefde. Het is herfst en de geliefde is al een maand dood. De tekstdichter lijdt intens onder dit verdriet, hij komt zijn bed niet uit. Het is haar verjaardag, maar hij kan niet aan haar zijde zijn. “Morgen ga ik vroeg”, zegt de dichter, “om je de bloemen te brengen waar je zo van hield”. En hij brengt haar “de eeuwigbloeiende bloem van zijn verdriet”. In het laatste couplet is het zes maanden later. Het is het lente, de bomen bloesemen, zwaluwen dartelen in de lucht. Maar de tekstdichter beleeft nog steeds een herfst, die van haar dood en van zijn eenzaamheid.
De tango Manana iré temprano werd in 1943 geschreven door Enrique Francini (muziek) en Carlos Bahr (tekst). Datzelfde jaar, 10 augustus 1943 werd het nummer uitgevoerd door het orkest van Miguel Caló met Raúl Iriarte voor het eerst als zanger. Het arrangement was van Osmar Maderna, de orkestpianist, Francini bespeelt de eerste viool. Carlos Bahr (1902-1984) schreef meer dan 600 nummers. Tot zijn bekendste tangos behoren Cada dia te extraño mas, Corazón No Le Hagas Caso, Humillación, Vamos Corazón, Si No Me Engaña El Corazón, Equipaje, No Te Apures Cara Blanca en Sosiego En La Noche.
Volledige vertalingApril 2016, “Noche de las morochas”, Tango Vienna. De Argentijnse dansers Mariela Sametband en Guillermo “Peque” Barrionuevo zijn op bezoek in Wenen. Peque betekent “kleintje”, van pequeño. Ze dansen de tango Manana ire temprano. Mooi gedanst, mooi muzikaal in een eigen stijl. De prachtige muziek die speelt is van het orkest van Miguel Caló, de stem die zingt is van Raúl Iriarte.
Deze gelikte videoregistratie in zwart-wit toont de zangeres Valeria Barnier, een milonga uitvoerend over het roemrijke verleden van de paardenrennen: Milonga que peina canas. Valeria Barnier is muzikant, performer en zangeres van het Duo Lunfardo. Zij is kleindochter van Raúl Iriarte, die in de periode 1943-1947 zanger was bij het orkest van Miguel Caló.
Hoe karig was het om van hoop te dromen, als een dag ná de regen de illusie al weer weg was.
De prachtige, weemoedige muziek van dit lied suggereert een sombere stemming. Aprilregen, zo luidt de titel: Lluvia de abril. In Argentinië is het in april alleen geen lente, maar herfst. Voor Argentijnen klinkt “Lluvia de abril” dus als herfstregen. De tekst verhaalt van een verliefdheid die met de (nog warme?) aprilregen kwam opzetten. De regen was een zoet slaapliedje om bij weg te dromen, om verliefd te worden. Toen de regen opdroogde, verschrompelde ook de verliefdheid. De tekstzanger droomt tevergeefs van de handen van de geliefde, van haar stem. Wat rest is een snijdende pijn, van het verdriet, van een afscheid dat fataal was.
Volledige vertalingDeze video toont een lesdemonstratie van Sebastián Achaval en Roxana Suarez. Plaats en tijd: Athene, 2013. De tango die ze interpreteren is Lluvia de abril, uitgevoerd door het orkest van Miguel Caló met de stem van Raúl Iriarte. Het is een leuke opgave om uit te zoeken waar de les over ging – ik denk iets met americana’s. Prachtig gedanst met veel muzikaliteit. Naar mijn mening dansen Sebastián en Roxana in hun les-demo’s mooier dan in hun formele optredens: natuurlijker en meer ontspannen.
Ik zag haar aankomen: leeuwerik die vanuit de sneeuw opstoof!
Deze tango draagt de titel: La vi llegar, oftewel: “Ik zag haar aankomen”. Met deze regel begint ook het eerste couplet. De tekst beschrijft een wel heel korte liefdesgeschiedenis, want het tweede couplet eindigt al weer met la vi partir, oftewel: “Ik zag haar vertrekken”. Daar tussenin speelde een kortstondige liefde, een tango, de klanken van een bandoneon. De tekstdichter vraagt zich af of alles geen illusie is geweest, een hersenspinsel. Even was er de illusie van een liefde, daarna volgde een stem die huilde, een stem die brak in de mist en de geliefde vertrok, wreed, zonder een woord van afscheid. De tekstdichter blijft achter met de herinnering aan de stem van de geliefde, de muziek van een tango, een gedeelde nacht en de bitterheid die daarop volgde.
Volledige vertalingWe zijn bij het Mediterranean Summer Tango Festival 2016 in Kroatië. De dansers Pablo Rodriguez en Corina Herrara treden op. Ze interpreren de tango La vi llegar. Prachtig gedanst, wat een rust. De muziek die speelt is van het orkest van Miguel Caló, de zang van Raúl Iriarte. Youtube biedt van hetzelfde festival nog drie andere, even geweldige optreden van Pablo en Corina. Net zo de moeite waard!
Wat mij nu rest is de ochtendstond van je geur en het geparfumeerde gemurmel van de afstand tussen ons.
In dit lied draait het om liefdesverdriet, liefdesverdriet om een jeugdliefde uit Parijs. Zij heette Marion en zo heet ook de tango van Luis Rubistein die aan haar gewijd is. De liefde was zoet, net zoals de herinnering eraan: haar geur was als de ochtendstond, helder en fris. De liefdesgeschiedenis kent evenwel droevige afloop. Wie of wat daaraan schuld heeft, zegt het lied niet, maar het afscheid was smartelijk. Dit kleurt de herinneringen van de zanger, die zijn voor hem schaduwen uit een grijs verleden.
De componist van dit nummer, Luis Rubistein, was een zeer productieve songwriter/impressario van joodse afkomst. Zijn ouders en drie zussen kwamen uit Yekaterinoslav, een Oekraïnse stad ten zuiden van Kiev gelegen aan de Dnjepr, tegenwoordig Dnipro geheten. Om het opkomende anti-semitisme te ontvluchten emigreerde zijn familie in 1906 naar Argentinië, waar nog zeven kinderen geboren werden. Luis, geboren in 1908, was daarvan de tweede. In Argentinië verdween de tussen-n uit de achternaam van zijn familie (oorspronkelijk “Rubinstein”). Luis was geen bankzitter: hij werd al jong van school gestuurd, zijn middelbare school maakte hij nooit af. Hij werd journalist, was zelfs even zanger, maar groeide, alhoewel hij dik was en stotterde, uit een onvermoeibare ondernemer in de lokale radio- en filmbusiness. Zijn teksten blinken niet uit door hun diepgang (ook niet die van Marión). Desalniettemin is Rubistein single- of co-auteur van vele bekende tangos, waaronder Tarde gris (uitgevoerd door Carlos Gardel), Carnaval de mi barrio, Charlemos, Cuatro palabras, Si tu quisieras, Ya sale el tren, Nada más, Ya lo ves en De antaño (een milonga). In 1942 schreef hij de tango Yánkele (“Mi muchacho”), waarin een Joodse moeder haar kind toezingt en vraagt om midden van “esta vida horrible y atroz” (dit vreselijke en wrede leven) een eind te maken aan haar lijdensweg. In 1943 moest Luis Rubinstein zijn creatieve werkzaamheden stilleggen als gevolg van de rechtse dictatuur die toen aan de macht kwam.
Volledige vertalingMaximilio Cristiani en Karina Colmiero zijn wereldkampioen Tango de Pista 2013. Hier is het 2016 en dansen zij hun interpretatie van Discépolo’s tango Cancion desesperada (“Wanhopig lied”). De prachtige muziek is van het orkest van Miguel Caló, de stem van Raúl Iriarte. De locatie is de Perth Tango Club. Perth is de hoofdstad van Western Australië, heeft twee miljoen inwoners en er wordt best veel gedanst: volgens deze agenda zijn er zes milonga’s per week.
En terwijl ik rook vormt de rook jouw figuur en in het aroma van de tabak bespeur ik uit de verte jouw parfum dat verhaalt van jouw vergetelheid en mijn waanzin.
Liefdesverdriet gesmoord in tabak, dat is de strekking van dit lied. In 1944, toen dit lied geschreven werd, rookte iedereen nog, en zéker alle minnaars en beminden. In de tekst roept de sigaretterook de verre, onbereikbare geliefde op. De ijle rookvormen doen de tekstdichter denken aan de vorm van zijn lief, de geur van de rook roept uit de verte haar parfum op. Het maakt haar tegelijkertijd dichtbij en veraf.
Dit lied is gebaseerd op de daadwerkelijke liefdesgeschiedenis tussen tekstdichter José María Contursi en de knappe Susana Gricel Viganó. Ze ontmoetten elkaar in Buenos Aires. Gricel woonde op dat moment in Córdoba. Ze vergezelde de zussen Gori en Nelly Omar – vriendinnen uit hun woonplaats Guaminí – naar een optreden van Nelly die zangeres was. Contursi, bijnaam Katunga, was een woest aantrekkelijke radiopresentator, zij een blondine met mooie trekken. Gricel’s veertien jonge jaren weerhielden haar er niet van om verliefd te worden op de 23-jarige Contursi. Dit alles gebeurde in het jaar 1934.
Vanwege de fysieke afstand tussen beiden en vanwege de persoonlijke omstandigheden van Katunga (hij was getrouwd en had een kind) was hun liefde onmogelijk. In 1942 schreef Contursi de tango Gricel die met de stem van Francisco Fiorentino door Aníbal Troilo werd opgenomen. Het succes daarvan was het begin van een reeks prachtige tangos die Contusi baseerde op de onmogelijke liefde op zijn verre geliefde: Verdemar, La noche que te fuiste, Sin lágrimas, Quiero verte una vez más, Cosas olvidados, Tu piel de jazmin, Claveles blanco, Tú, Por calles olvidadas, Cristal, Mi tango triste, Esta noche de copas, Vieja amiga, Y la perdí en ook deze tango Tabaco. Bron: http://tangosalbardo.blogspot.com/2012/09/tabaco.html
Volledige vertalingApril 2015, we zijn in Salon Baires, Club Majestic Dance te Napels. Hier geven Anna Maria Ferrara en Osvaldo Roldan hun interpretatie van Tabaco. Prachtig gedanst, met ingewikkelde dingen die eenvoudig ogen. Anna Maria Ferrara is tango-docente in Rome die regelmatig Argentijnse maestros uitnodigt. Osvaldo Roldan is, hoe kan het anders, een Argentijnse meastro en wereldreiziger. De muziek die speelt is van het orkest van Miguel Caló, de zanger is Raúl Iriarte.
Een in stukken gebroken lied dat nog steeds een lied is.
Een klassieker, dat is de tango Después. Prachtig simpele titel die niet eens zo makkelijk vertaalbaar is. Het betekent zoiets als: “Daarna”, “Later” of “En toen”. De context is uiteraard weer liefdesverdriet: wat er komt als de liefde over is. Erg duidelijk is de tekst niet: het is een impressionistische schets in de tinten zwart en somber. Laatste regel van het refrein: “Een in stukken gebroken lied dat nog steeds een lied is”. Prachtig: een verhaal over een gebroken liefde is nog steeds een verhaal waard.
Volledige vertalingVlechten die me vastbonden in het juk van je liefde, het bijna zachte juk van je lach, van je stem.
Trenzas, dat zijn vlechten. In de tekst van de gelijknamige tango gaat het om de vlechten van de afwezige, verdwenen geliefde. In de lange, dramatische tekst van dit liefdesverdriet-lied staan de haarvlechten van de geliefde symbool voor van alles: voor ketens van liefde, voor ketens van angst, meer in het algemeen voor de verwevenheid van het eigen leven met dat van een ander. Een prachtige tekst vol van verlangen en van berusting.
Volledige vertalingBratislava, maart 2017: de onvolprezen Noelia Hurtado en Carlitos Espinoza interpreteren op het eerste lokale tangofestival de tango Trenzas. Mooi gedanst, prachtig stemmig in het gemoed van de muziek, heel muzikaal. Wat kan ik nog maar zeggen? Gewoon perfect! Het orkest is van Miguel Caló, de stem is van Raúl Iriarte.