Moneda de cobre

En nu noemen ze je een stuiver omdat je oud en verdrietig bent, je bent weinig meer waard.

Prachtige tango, deze Moneda de cobre, oftwel “Koperen muntstuk”, “Koperen cent” of “Koperen stuiver”. De tekst handelt over een vrouw van gemengde afkomst, met een blanke vader en een zwarte moeder, die in armoede opgroeit in de modder van de achterbuurten. Op haar twintigste schittert ze als ster in het caberet. In de tangotekst is het evenwel twintig jaar later en is haar ster gedoofd: haar ouders is ze kwijt, ze is oud en verdrietig. “Koperen stuiver”, zo wordt ze genoemd, omdat ze niets meer waard is.

Dit juweeltje van een lied van Horacio Sanguinetti is een van de weinige tango’s die ras als thema heeft. Zijn andere favoriete thema’s waren de zee (Tristeza marina) en Parijs (Ivón). Zoals in veel milonga-candombes, die met de muziek zinspelen op een raciale herkomst, is het onderwerp hier een mulatta, wiens ouders uit het lied verdwijnen zodra ze genoemd worden. In feite lijkt alles te verdwijnen, zoals in veel tango’s uit de jaren ’40, en de overheersende stemming is nostalgie. De tango Moneda de cobre lijkt op een amalgaam van verscheidene vrouwen in de tango. We krijgen een glimp te zien van haar voorbije leven op het podium, maar in het heden is ze bezitloos en wortelloos. Toch is haar creatie ongetwijfeld, op zijn minst gedeeltelijk, geïnspireerd door de legendarische vedette en danseres Josephine Baker, de beroemdste ster van de Folies Bergère in Parijs. Bron: http://tangodc.com/lyrics/2022/6/8/moneda-de-cobre

Volledige vertaling
Nummer 

Mozo guapo

Branieschopper uit de buitenwijken met zijn weergaloze uiterlijk, een dominante sigaret aait zijn lippen, zijn kin omhoog.

Wéér een milonga die teruggrijpt op het roemruchte verleden van de Argentijnse negentiende eeuw. Mozo guapo, zo luidt de titel. Die titel heeft nogal wat (bij)betekenissen. Je kunt die lezen als “Knappe jongen”, maar ook als “Opschepper” of “Branieschopper”. De tekst gaat over een stoere vent uit de arrabal, de buitenwijken van Buenos Aires. Hij ziet er goed uit, knap en stoer. Zelfverzekerd is hij, gevaarlijk met het mes, maar met de meisjes een mooiprater. Een branie, dus, een opschepper, een snoever. Het laatste, meestal niet-gezongen couplet speelt in het duister: er is sprake van een confrontatie, een kus en een trilling in de ziel van de lokale buurtbaas. Misschien een gevecht? Een strijd om een meisje?

Volledige vertaling
Nummer 

Mozo Guapo – Silas y Anita

Augustus 2022, Milonga de 6 a 7, Valparaíso, Chili. De Chileense dansers Anita Ponce en Silas Adriazola interpreteren de milonga “Mozo Guapo” vanTanturi en López. Mooi gedanst, mooi in (de pauzes van) de muziek. De muziek die speelt is van het orkest van Ricardo Tanturi, de stem is van Alberto Castillo.

Nummer 

Braulio Martos y Camila Ameglio – Besos brujos

Juni 2020, Mont Pélerin, Zwitzerland. Een terras, een zomernacht, een feestje. Braulio Martos en Camila Ameglio interpreteren de tango “Besos Brujos”. Braulio en Camila zijn Argentijnse tangodocenten die zich sinds 2019 gevestigd hebben in het Franstalige deel van Zwitserland. Ze geven onder andere les in Lausanne. De muziek die speelt is van het orkest van Ricardo Tanturi, de stem is van Elsa Rivas.

Nummer 

Recuerdo

Ze betekende voor mij het geluk
 omdat ze met haar zoete genegenheid vreugde
 bracht in mijn sombere leven
 en daarmee mijn levensangst troostte.

Recuerdo heet deze tangowals, “Herinnering”. De tekst bezingt de herinnering aan een geliefde die is overleden. De overledene was de vrouw van de dichter, zijn geliefde, zijn metgezel. Nu is zij in de hemel en wordt ze danig gemist; ze was zijn troost, zijn hoop en zijn geluk. Erg subtiel is de tekst niet: de dichter verafgoodde zijn geliefde; hij is zonder troost en zijn rouw duurt eeuwig.

De titel van deze wals komt voor in twee varianten: Recuerdo en Recuerdos. De laatste variant is misschien ter onderscheiding van een tango uit 1924 die ook Recuerdo heet en die vooral bekend geworden is door de uitvoering door het orkest van Osvaldo Pugliese uit 1944. Deze tango Recuerdo is een compositie van Pugliese zelf: hij was negentien jaar oud toen hij dit nummer schreef. De 1944-uitvoering van Pugliese is trouwens helemaal in de stijl van Julio De Caro, de godfather van de avantgarde tangomuziek. Deze nam het nummer al in 1926 op. De bekendste versie van de wáls Recuerdo is opgenomen door het orkest van Ricardo Tanturi, in 1941. Om het nog ingewikkelder te maken: een jaar later, in 1942, nam hetzelfde orkest van Tanturi een instrumentale versie op van de tángo Recuerdo.

Volledige vertaling
Nummer 

Sebastián Achaval y Roxana Suarez – Vals Recuerdo

Maart 2013, we zijn bij het Tangoto Festival in Instanbul. De maestros Roxana Suarez en Sebastián Achaval demonstreren de tangowals Recuerdo. Mooi gedanst, mooi samen, mooi rondgedraaid, in de muziek en met niet al te veel overdreven kunstjes. De muziek die speelt is van het orkest van Ricardo Tanturi, de stem van Alberto Castillo.

Nummer 

Stephanie Fesneau y Fausto Carpino – Al pasar

Zondag 27 oktober 2019, we zijn in de onvolprezen salon van Karin Venverloo, milonga La Roca in Amersfoort. Het Frans/Italiaanse danspaar bestaande uit Stephanie Fesneau en Fausto Carpino interpreteert de wals ”Al pasar”. Geweldig gedanst, zoals altijd. Het orkest dat speelt is van Ricardo Tanturi, de zanger is Enrique Campos.

Nummer 

Que nunca me falte

In de wereld, moeder, is alles roze gekleurd, precies zoals wanneer ik je naam zong, want hoe blij wil ik je toezingen!

Met de tango Que nunca me falta is wat eigenaardigs aan de hand. De titel betekent “Dat ik nooit hoef te missen”. Die regel komt meerdere keren voor, gevolgd door wat er te missen zou vallen: je tedere streling, het licht van je ogen, je troostende stem. De “jij” is dit geval de moeder, die wordt toegezongen door haar kind. De lofprijzingen zijn op het sentimentele af, de moeder is een soort heilige, het kind heeft daarentegen verdriet, heeft last van bloederige pijnen. Een eigenaardig thema voor een Argentijnse tango, maar dat is niet het enige. In de laatste paar regels van de tekst, in een gedeelte dat meestal niet gezongen wordt, neemt de tekst opeens een andere wending. In plaats van sentimenteel de moeder de hemel in te prijzen, wordt de tekstdichter giftig en haatdragend: er zijn blijkbaar nog anderen in het spel die in het verleden de moeder kwaad berokkend hebben. Er is sprake van een “ondankbare” en de tekstdichter wil zijn moeder wreken. En zo eindigt het lied, in wrok. Hele vreemde tekstwending: van zwijmelende loftuitingen naar genadeloze afrekening.

Voor dit raadsel blijkt bij nader inzien een logische verklaring te zijn, genaamd: censuur. De twee bekendste uitvoeringen van Que nunca me falte, die van de orkesten van Pedro Láurenz en van Ricardo Tanturi zijn beide uit najaar 1943 en volgen de tekst zoals vermeld op Todotango.com. Maar in juni 1943 was een militair regime aan de macht gekomen dat actief tangoteksten aan censuur onderwierp, een censuur die duurde tot aan 1949. Op internet figureren andere versies van deze tekst, zoals bijvoorbeeld de versie gezongen door Carlos Alonso (1937) of door Alberto Morán met het orkest van Osvaldo Pugliese (1951). Díe andere tekstversie is een stuk pittiger, minder kwezelig en vormt een coherenter geheel. Het kan haast niet anders, of dat is de originele, ongecensureerde tekst.

Volledige vertaling en ongecensureeerde versie

Ricardo Vidort and Alejandra Todaro – Que Nunca Me Falte

Bijgaand filmpje is van Rick McGarrey, de maker van de legendarische website Tango and Chaos. De filmpjes op die website werken niet meer, maar dit filmpje is blijkbaar overgezet naar Youtube en dus gered. Het is geen demonstratie, maar gewoon een dansje in de salon. De dansers zijn Alejandra Todaro en Ricardo Vidort. Een geweldige danser, deze Ricardo Vidort, een milonguero met een geheel eigen stijl. De muziek die speelt is van het orkest van Ricardo Tanturi, de stem is van Enrique Campos.

Tijdens zijn leven was Ricardo Vidort (1929-2006) een gewone milonguero. Zijn geld verdiende hij als zakenman in de USA. Op het eind van zijn leven werd hij, net zoals veel andere oude milonguero’s een voorbeeldfiguur en werd hij gevraagd voor demonstraties in binnen- en buitenland. Zijn stijl wordt gekenmerkt door zijn bijzondere timing en muzikaliteit. Een karakteristiek element daarvan is dat hij vaak langere series van snellere passen doet, niet drie of vijf, maar méér. Er valt veel te genieten van zijn dans, zie de links hieronder.

Bronnen
https://www.youtube.com/watch?v=dx6eDKvCmXI (korte documentaire)
https://www.youtube.com/watch?v=I3AJKXydkrI (langere documentaire)
https://www.youtube.com/watch?v=1QfDZVX9wpI (herinneringen van Muma)
https://www.youtube.com/watch?v=jo84nQI1U60&t=850s (herinneringen van Myriam Pincen)
https://www.youtube.com/watch?v=y8tRXxFFfng (Susanna Miller over Ricardo Vidort)
https://www.youtube.com/playlist?list=PLA5Jho0xmFuOXNuPWV_682xHhpTUqNSw_ (al zijn dansjes)
https://ricardovidort.wordpress.com/ (website gewijd aan zijn leven en zijn tangofilosofie)

Oigo tu voz

Ik beef, bang te weten of je aan mijn deur staat, of het jóuw stem is. Laat me geloven dat je de ongedaan gemaakte liefde komt redden.

Oigo tu voz, dat is de titel van deze prachtige tango. In het Nederlands: “Ik hoor je stem”. In deze prachtig gedragen tekst wordt de stem van de voormalig geliefde opgeroepen. De tekstdichter verkeert in een depressie, hij zoekt naar licht in de duisternis en hoort weer de stem van zijn ex-geliefde. In de wind hoort hij haar zijn naam zeggen. “Droom of werkelijkheid”, zo vraagt de tekstdichter zich af, “niets anders dan een delerium”. In het derde, meestal niet gezongen couplet hoopt hij dat zij voor zijn deur staat, maar hij durft niet open te doen. Zijn droom is dood en hij voelt zich ten diepste verloren. Maar ergens blijft in zijn hart de hoop, de hoop dat zijn geliefde hem komt redden, dat zij de liefde wakker komt kussen.

Dit lied wordt gedragen door de prachtige muziek van Mario Canaro, een van de vier muzikale broers Canaro waarvan Francisco de beroemdste was. De klassieke uitvoering van dit nummer is van het orkest van Ricardo Tanturi met de stem van Enrique Campos, de andere is die van Lucio Demare met Raúl Berón. Tanturi’s orkest behoort tot de ritmische school: niet al te ingewikkelde muziek met een stevig ritme. Zanger Alberto Castillo versterkte dat ritmische element. In 1943 verliet Castillo Tanturi’s orkest en werd Enrique Campos zijn opvolger. Campos had een heel ander geluid: rustig en beheerst, maar tegelijkertijd heel lyrisch. Dat maakte Tanturi/Campos tot een geweldige combinatie: ritmisch en lyrisch ineen. In totaal hebben ze in de periode 1943-1946 eenenvijftig tango’s opgenomen

Volledige vertaling
Nummer 

Javier Rodriguez y Andrea Missé – Oigo tu voz

September 2011, Sydney Tango Salon Festival. In de welkomstmilonga interpreteren Javier Rodriguez en Andrea Missé het nummer “Oigo tu voz”. Het filmpje is een beetje donker, maar er wordt prachtig gedanst door een geweldig koppel, heel mooi samen. Meer en meer begin ik de dans van Javier Rodriguez te waarderen, maar vooral met Andrea MIssé vind ik hem geweldig dansen: eenvoudig, bijna kaal zelfs, maar o zo mooi. De muziek die klinkt is van het orkest van Ricardo Tanturi, de stem is van Enrique Campos.

Javier Rodriguez is een professionele tangodanser en -leraar, een beroemdheid in de Argentijnse tango en een onbetwiste expert in Tango Salon-stijl. De afgelopen twintig jaar nam Javier deel aan tangofestivals in Argentinië, Europa en Azië. Hij begon met tangodansen toen hij achttien jaar oud was. Samen met zijn eerste professionele partner, Geraldine Rojas, werden ze al snel een van de meest gewilde tangoparen ter wereld. Ze tourden de wereld rond, traden op in de beste theaters en werkten op de meest prestigieuze tangofestivals. De volgende fase van Javiers professionele tangocarrière was zijn samenwerking met een andere prominente danser, Andrea Missé, met wie Javier negen jaar samenwerkte tot Andrea’s tragische dood in 2012 (ze kwam om bij een auto-ongeluk). Samen met Andrea tourde Javier door Europa, Azië, Brazilië, Uruguay en Chili en wereldwijd bleven ze een van de meest populaire koppels. Daarna werkte Javier samen met Moira Castellano, eveneens een prachtige danseres. Bron: tangotoistanbul.com/festival/artists/maestros/javieryfatima/ (link is dood)

Nummer 

Con los amigos

Door de machtige invloed van mijn portemonnee genoot iedereen van schitterende luxe, maar mijn moeder, nee, die niet.

Con los amigo is een swingende wals. Afgaand op alleen de vrolijke muziek zou je niet vermoeden waar de tekst om gaat: om een zoon die zijn moeder helemaal vergeet (maar zij hem niet). In de eerste coupletten viert de zoon uitbundig feest met de vrienden die op zijn zak teren. Maar zijn moeder, die feest niet mee. In het derde en vierde couplet begeeft de gezondheid van de tekstdichter het. Zijn vrienden laten hem in de steek, alleen zijn moeder, die niet. En als hij zijn laatste adem uitblaast, ook dan is zijn moeder bij hem.

Dit lied staat bekend onder twee verschillende titels: Con los amigos en A mi madre. Beide frasen komen voor in de tekst. Tangos die bekend staan onder twee titels zijn er wel meer. Vaak heeft dat te maken met de censuur van de rechts-militaire dictatuur, die in de jaren 1943-1949 bepaalde titels verbood, waarna een nieuwe titel bedacht moest worden. In dit geval gaat hem om een ander soort censuur. Dit nummer stamt uit 1918, uit de ruige begintijd van de tango. In dezelfde tijd werd de tango immens populair in Parijs, waarna de jongemannen uit de gegoede klasse (de zogenaamde niños bien) de tango meenamen uit Parijs en die in Buenos Aires salonfähig maakten. Maar dan moest de titel ook aanvaardbaar zijn voor de gegoede klasse. Zo zal Con los amigos mogelijk veranderd zijn in A mi madre.

Volledige vertaling
Nummer 

Facundo de la Cruz & Paola Sanz – A Mi Madre

Juli 2012, Impala Lounge, San Francisco, Californië: Facundo de la Cruz and Paola Sanz dansen de tangowals A Mi Madre, die ook wel bekend staat als Con los Amigos. De kwaliteit van het filmpje is niet helemaal je-dat, en ook de open salonstijl is niet mijn favoriet, maar wat dansen ze jaloersmakend mooi. Met name de souplesse van de leider imponeert. De muziek die speelt van van het orkest van Ricardo Tanturi, de stem is van Alberto Castillo.

De danser Facundo De La Cruz komt uit Córdoba, Argentinië, zijn partner Paola Sanz komt uit de Argentijnse provincie Chubut. In juli 2011 werden Facundo en Paola unaniem als winnaars aangewezen in tango salon en milonga tijdens het Festival Nacional De Tango-Salon. In mei 2012 wonnen ze de eerste prijs in de categorie wals in het jaarlijkse Metropolitano-kampioenschap. Ze werden ook derde en vierde in milonga en tango en eindigden als het enige koppel in alle drie de categorieën. Later datzelfde jaar, in augustus 2012, kregen Facundo en Paola de titel van wereldkampioen tango salon op de tiende Mundial De Tango. Sindsdien geven workshops over de hele wereld. Daarnaast is Facundo ook DJ in milonga’s in Argentinië, de VS en Europa. Bron: tangueando.net/facundo-de-la-cruz-and-paola-sanz-june-2015 (link niet meer werkend)

Nummer 

Muma y Osvaldo Bottino – Madame Ivonne

Nora “Muma” Bosolino en Osvaldo Bottino dansen de eerste set van de openingsavond van haar milonga “Bien Jaileife”, 9 juli 2001. Ook op de vloer te vinden zijn Dani “El Flaco” García, El Pibe Sarandí en Eduardo “el Nene” Masci. Veel oude milonguero’s dus, om naar te kijken en van te genieten. De muziek die speelt is van het orkest van Ricardo Tanturi, de stem is van Alberto Castillo.

Nummer 

Recién

Vandaag, bij mijn terugkeer, verwachtte ik het verwijt van je vergetelheid, maar ik vond slechts de straf van je vergevingsgezindheid.

Homero Manzi is de tekstdichter van zo’n honderdvijftig tango’s, waaronder beroemde nummers als Barrio de tango, Desde el alma (wals), Despues, Fruta Amarga, Fuimos, Malena, Manaña zarpa un barco, Milonga Sentimental, Paisage (wals), Romance de barrio en Sur. Een hele lijst. En ook van deze Recién. In prachtige, poetische tangotaal beschrijft dit nummer de recente (recién = recentelijk) ontmoeting van de tekstdichter met zijn voormalig geliefde. Hij duikt in het verleden en beseft al zijn misstappen (fracasos). Tot zijn grote verbazing ontdekt hij ter plekke dat de geliefde niets vergeten heeft, maar wel alles vergeven. Deze vergevingsgezindheid ervaart hij bijna als een straf (castigo). Zijn fouten zijn gezien, maar worden tot zijn verbazing liefdevol bedekt.

Volledige vertaling
Nummer