Het tangolied in muziek, tekst en dans
Juni 2012, Bar de Julio. Troubadour Juan Villarreal presenteert een muzikaal menu: Tango y Otras yerbas, oftwel “Tango en andere kruiden”. Hier speelt en zingt hij de tango Fruta amarga. Prachtige muzikant gespeend van elke pretentie. De locatie is Bar de Julio, een café/restaurant waar ook regelmatig muziek wordt gemaakt, binnen of buiten op het terras, middenin het centrum van Buenos Aires, vlakbij Plaza de Republica met de Obelisk en het Teatro Colón.
Mei 2011, bar/restaurant El Faro, Villa Urquiza, Buenos Aires. Na een bezoek aan de Milonga del Morán te Buenos Aires zit dit gezelschap rond de tafel van bar/restaurant El Faro en maakt muziek. In deze video spelen ze de emotionele tango Lo que vos te merecés, over een geliefde die berooid terugkeert naar haar ex. De start is een beetje hakkelig: de gitarist geeft de voorzet, maar die wordt niet meteen opgepakt. Maar dat kan allemaal, de sfeer is heerlijk relaxt. De zangers zijn, in volgorde van opkomst, Juan Villarreal, Hernán “Cucuza” Castiello en een derde, mij onbekende zanger, meteen links van de camera. Ook de naam van de gitarist lukt mij niet te achterhalen.
Juli 2010, we zijn in bar/restaurant El Faro, Villa Urquiza, Buenos Aires. Het restaurant heeft traditioneel een band met tango en tangomuziek, eens in de zoveel tijd verzorgen ze optredens van muzikanten. Zo te zien is het restaurant nog niet geopend: het is koud, iedereen heeft de jas nog aan. Begeleid door Diego “Dipi” Kvitko op gitaar zingt Juan Villarreal de tango Qué me van a hablar de amor van Héctor Stamponi en Homero Expósito. Geweldige sfeer, lekker ongedwongen, prachtige vertolking. De man met de pet in de kring tegenover Juan Villarreal is Hernán “Cucuza” Castiello, ook actief als tangozanger.
Zanger, gitarist en componist Juan Villarreal werd geboren in Puerto San Julian, Patagonië, Argentinië. Begeleid door gitaar zingt hij in het Duo Villarreal-Crom, verder neemt hij actief deel aan verschillende muzikale projecten zoals Orquesta El Arranque, Nidia y su Banda, El Muro Tango en Cruces del Plata. Villarreal heeft verschillende albums opgenomen en concerten gegeven in heel Amerika en Europa. In augustus 2019 trad Juan Villarreal op in Nederland, in het Concertgebouw, met El Muro Tango. In 2022 presenteerde hij met gitarist Patricio Crom zijn laatste album genaamd “D’Arienzo en guitarras” als eerbetoon aan Juan Darienzo. Bron: https://www.tangoenlaterraza.com/producer-bios
December 2017, we zijn in bar “La Poesía” in de wijk San Telmo van Buenos Aires. Het Fulanos de Tal-trio (Het “Zus en Zo”-trio) speelt er de tango Secreto van Enrique Santos Discépolo. Cool decor, mooi gespeeld en een prachtige zangstem. De bezetting is Leandro Medera: zang, Alejo de los Reyes en Leonardo Trejo: gitaar. Op Spotify heeft het trio drie albums, waaronder eentje genaamd “Secreto” (uit 2017).
La Valentina Tango is een tango-duo, waarvan Valentina Odriozola de zangeres is, eentje met veel présence en een mooie dictie. In deze video voert het duo Tormenta uit, een getormenteerde tango van Enrique Santos Discépolo. Mooi gespeeld en prachtig gezongen. Valentina is afgestudeerd als advocaat. De tango heeft haar altijd sterk gefascineerd, ze heeft zang gestudeerd bij drie uitstekende leraren en de rest is haar roeping, haar loyaliteit aan de buitenwijk, het stukje buitenwijk dat in sommige gebieden nog steeds klopt, de toon, de dictie van de buurt, de natuurlijke vormen van de genre en de smaak van een tijdperk. Ze vertelt zelf: “Ik hield van tango sinds ik klein was, sinds ik een cassette van Carlos Gardel in mijn handen kreeg. Ik begon onmiddellijk alle tango’s te zingen die ik hoorde. En ik herhaalde ze keer op keer. Nogmaals… soms was de enige onderbreking de dampende stoofschotels van mijn grootmoeder, of kaartspelletjes en trucjes met mijn grootouders.” Bron: http://tangosalbardo.blogspot.com/2014/04/la-valentina-y-el-burlesque-tango.html
Het duo Luz de Azabache (“Gitzwart licht”) geeft in deze video hun interpretatie van de candombe “Azabache”, het lied waaraan ze naar alle waarschijnlijkheid hun naam ontleend hebben. Sebastián Luna bespeelt de achtsnarige gitaar en de zang is van Josefina Guedalevitch Ilundain. De locatie is de antiekwinkel “Los Criollos” van Alan en Arturo Reichel, Bolívar 778, San Telmo, Buenos Aires. Het filmpje is uit 2018. Duo Luz de Azabache heeft een Facebook-pagina en ze staan met drie liedjes op Bandcamp.
Concert in de huiskamer, en niet echt een ruime; de muzikanten passen er maar net in. In die krappe ruimte speelt het Orquesta Típica Sans Souci de tango Jamás retornarás, helemaal in de stijl van Caló. Zanger is Cardenal Dominguez. Het Orquesta Típica Sans Souci werd in 1998 in Buenos Aires opgericht en speelt heel specifiek in de muziekstijl van de orkesten van Miguel Caló en Osmar Maderna (tot 1945 pianist bij Caló, daarna had hij een eigen orkest). Het OT Sans Souci treedt regelmatig op in Buenos Aires, heeft een Facebook-pagina en staat met drie albums op Spotify.
De heren van Guitarra Surquera spelen Barrio de tango, een stuk van Manzi en Troilo. Mooi gespeeld, met veel dissonant klinkende accoorden. De muzikanten zijn: Bruno Aguzzi (stem), Nico Mustillo (gitaar), Nacho Fernandez (gitaar) en Fede Aguzzi (guitarron, de iets grotere gitaar in het midden met meer “bas”). Het filmpje is uit 2014. De band heeft een EP op Spotify, een Youtube-kanaal en ook een Facebookpagina. De laatste post daar is uit 2019.
Het recitatief in deze uitvoering van het lied komt niet in de oorspronkelijke tekst van Homero Manzi voor. Het gesproken gedeelte is een gedicht van Mario Benedetti, El barrio geheten. Mario Benedetti (1920-2009) was een schrijver, dichter, journalist en criticus uit Uruguay. In Latijns-Amerika was Benedetti een gevierd schrijver en dichter. Buiten de Spaanstalige wereld is zijn werk grotendeels onbekend gebleven. Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Mario_Benedetti
Vertaling van het recitatiefCon los amigos oftewel A mi madre is een walsje van Carlos Gardel. In deze video wordt het solo uitgevoerd door Rosa Madreselva Príncipe, de gitarist van het duo La vertiente. De opname is een beetje een stiekeme, vanuit een ongewone hoek, maar de uitvoering is oprecht, mooi en klein. Plaats en tijd: Club Nivangio, Buenos Aires, januari 2017.
Een expressieve huiskamer-opname uit 2017, deze uitvoering van El bulín de la calle Ayacucho. Zang: Emilio Galina, gitaar: Leo Felipelli. Over deze muzikanten is niet veel te vinden, niet eens of het Argentijnen zijn of niet. Samen hebben ze nóg een video op Youtube, een uitvoering van Melodias de arrabal. Gitarist Leo Felipelli zit op Facebook en heeft een artiestenprofiel op Spotify.
In deze video uit 1948, geüpload door de kleinzoon van de begeleidende gitarist Edmundo Zaldivar, speelt een nog jonge Anibal Troilo (34 jaar oud) de tangowals Palomita blanca. Prachtig om te zien en te horen. “Een wonder”, schrijft een van de commentatoren op Youtube, “de bandoneon was een verlengstuk van zijn handen”. Het enige wat in deze video ontbreekt is zang, maar het schijnt dat Troilo een zwak had voor dergelijke kleine, instrumentale bezettingen. Midden jaren vijftig vormde Troilo met gitarist Roberto Grela het kwartet Troilo-Grela, waarvan ook deze Edmundo Zaldivar deel uitmaakte.
In de studios van filmpionier Federico Valle maakte regisseur Eduardo Morera in 1930 een aantal filmopnamen van Carlos Gardel. Vijf jaar later, 24 juni 1935, overleed de beroemde zanger bij een vliegtuigongeluk in Medellín, Colombia. Miljoenen fans in Zuid-Amerika waren diep en diep geschokt. Het stoffelijk overschot van Gardel werd met ezel, kar, trein en boot via New York en Montevideo teruggebracht naar Buenos Aires. Bij elke tussenstop kwamen hordes mensen afscheid van hem nemen. Nog in datzelfde jaar werden vijftien van Morera’s opnamen samengesteld tot de film Así cantaba Carlos Gardel (“Zo zong Carlos Gardel”). Het vertoonde fragment is één daarvan. Gardel zingt daarin de tango Yira, yira. De inleidende dialoog is tussen zanger Carlos Gardel en de schrijver van het vertolkte lied, de dichter Enrique Santos Discépolo:
Gardel: Enrique! Hoe gaat het?
Discépolo: Goed, en jij?
G: Vertel me, Enrique: wat heb je met de tango Yira yira willen uitdrukken ?
D: Met Yira yira…
G: Ja, die.
D: Een lied van eenzaamheid en wanhoop…
G: Man, zo heb ik het precies begrepen.
D: En daarom zing je het op zo’n bewonderenswaardige manier.
G: Maar de hoofdpersoon is een goed mens, nietwaar?
D: Ja… Het is een man die gedurende veertig jaar geleefd heeft in de hoop op en verwachting van broederschap en naastenliefde. En op zijn veertigste beseft hij opeens dat mensen beesten zijn.
G: Je zegt bittere dingen…
D: Natuurlijk… Je moet niet verwachten dat ik leuke dingen vertel, over een man die veertig jaar moet wachten voordat hij wakker wordt.
Dat laatste is een lastig te vertalen woordspeling. Discepolo zegt: Claro… No pretenderás que diga cosas divertidas de un hombre que ha esperado cuarenta años para desayunarse. Het desayunarse wordt in de dialoog eerder gebruikt als “zich beseffen”, “wakker worden”, maar letterlijk betekent het in de laatste regel: “een man die veertig jaar moet wachten voordat hij kan ontbijten”. Bron: https://vlex.com.co/vid/discepolo-tango-politica-738723773
La 2×4 is een radiostation uit Buenos Aires dat zeven dagen per week tangomuziek uitzendt, dag en nacht. Klik hier voor de programmering en hier om online te luisteren. Op weekdagen van 9 tot 12 uur in de ochtend kun je luisteren naar “El Arranque”, een programma van Luis Tarantino. In dat programma was juli 2018 Inés Cuello te gast. In deze video, opgenomen in de studios van La 2×4 zingt zij Fuimos, een tango van José Dames en Homero Manzi. De gitaarbegeleiding is van Leonardo Andersen. Prachtig gezongen en gespeeld.
De Colombiaan José Arbey Loaiza Nieto werd geboren in 1952. Bij een amateurprogramma in de stad Tuluá won hij de wedstrijd “A star is born”. Daarna maakte hij deel uit van verschillende muziekgezelschappen. Voor diverse platenlabels heeft hij meer dan 350 nummers opgenomen. Arbey stond op het podium naast beroemde Argentijnse vertolkers zoals Juan Carlos Godoy, Armando Moreno, Lalo Martel, Jorge Valdés en Alberto Podestá. In deze video zingt hij het nummer Viejo Porton, een wals die vooral bekend is door een uitvoering van het orkest van Rodolfo Biagi. De gitaarbegeleiding is van Ariel Ortega Adrada. Plaats en tijd: Cali, Colombia, 14 oktober 2020. Bron: https://www.musica.com/letras.asp?biografia=47667.
Deze video is uit begin 2020. Emilia Danesi zingt de tango Marión, op gitaar begeleid door Pedro Cecchi. De achternamen ogen Italiaans, maar het gaat hier toch heus om twee Argentijnse muzikanten. Emilia Danesi, geboren in San Miguel de Tucumán, is opgeleid aan het Conservatorio Superior de Música Manuel de Falla. Ze woont in Buenos Aires, alwaar ze lesgeeft en ook regelmatig optreedt. Haar repertoire breder dan tango alleen, omvat de hele Argentijnse folklore. Op Youtube heeft ze een eigen muziekkanaal, maar ze is ook te vinden op Instagram en Facebook.
Maart 2017, een laatste opnamesessie ter afronding van een album van het trio Lacruz/Heler/Nikitoff. Er was nog wat tijd over in de studio en Fernando Taverna, de projecttechnicus, zei: “Waarom nemen ze nog niet wat op?” Het resultaat was deze prachtige, spontane muziek, het liefdesverdrietlied La noche que te fuiste, met een glansrol voor Noelia Moncada. Zij is een Argentijns zangeres, geboren in Rosario en winnares van diverse prijzen. Op Spotify heeft ze zes CD’s. Ze woont en werkt deels vanuit München. Het LHN-trio (Adrian Lacruz, Mariano Heler en Leandro Nikitoff) valt met het instrumentale album “Aguafuertes Tangueras” te beluisteren op Soundcloud.